Rạ Dư là giống thóc tẻ trồng trên nương, có hai màu đỏ và trắng. Hạt gạo to, dẻo, có mùi thơm đặc trưng không lẫn với bất cứ loại gạo nào. Đây là loại thóc quý, đặc sản của người Pa Cô, đồng bào còn gọi đây là giống “thóc thiêng”. Việc gieo trồng loại thóc này không dễ như các loại khác. Khâu chăm sóc, chọn giống rất cầu kỳ.

Ông Hồ Văn Hạnh, già làng Pa Cô ở huyện A Lưới - Thừa Thiên Huế, rất tự hào vì dân tộc mình đã gìn giữ được một loại thóc quý. Nhưng ông Hạnh cũng canh cánh trong lòng vì giờ đây không còn nhiều người Pa Cô trồng loại thóc này, vì năng suất thấp. Bởi thế, đây không phải là loại gạo được sử dụng trong bữa ăn hàng ngày. Đồng bào chỉ dùng để khi làng làm lễ lớn và để dành đãi khách quý.

Phụ nữ Pa Cô sàng sảy hạt gạo quý. Ảnh: KT

Chị Hồ Thị Loan, người Pa Cô, ở A Lưới, nói rằng, gạo Rạ Dư trắng dẻo hơn gạo đỏ. Nhưng ngon hay không còn phụ thuộc vào người nấu. Không phải ai cũng nấu được loại gạo này. Khi nấu phải cho đúng lượng nước, nấu lửa liu riu, sôi từ từ. Khi cạn nước phải ủ than và tro nóng thì gạo mới giữ được mùi thơm đặc trưng. Hơn nữa, để giữ được hương vị riêng có của gạo Rạ Dư thì phải giã bằng tay chứ không xát máy.

Vì là giống gạo quý nên việc lựa chọn giống rất cầu kỳ. Nhà ông Hồ Hạnh mỗi năm trồng 1 sào, khi chọn giống phải chọn từng bông một. Một sào chỉ chọn được vài kg giống thôi. Ông Hạnh nói rằng khi trồng gần các loại giống khác, ong bướm, chim chóc và gió dễ làm bay phấn hoa, sẽ bị lai tạp với các loại giống khác. Thế nên khi chọn giống, đồng bào phải đi chọn từng bông nguyên hạt gạo Rạ Dư chứ không chọn từng cụm, vì trong một cụm vẫn có những bông bị lẫn.

Tuy đây là loại lúa trồng trên nương, nhưng hiện nay đồng bào đã đem gieo cấy trên những chân ruộng hai vụ. Năng suất có cao hơn một chút nhưng vẫn không thể bằng các giống lúa khác. Ông Hạnh bảo, ở làng ông hiện nay rất ít gia đình trồng. Sợ mất giống thóc quý, năm nào ông cũng phải vận động gia đình, con cháu và bà con mỗi nhà dành một diện tích đất để trồng loại thóc này.

Hoài Thu/VOV4