NINH THUAN KHIK RAMIK AKHAR TAPUK CAM MENG KAN
Chủ nhật, 06:00, 01/06/2025 TS. Phú Văn Hẳn TS. Phú Văn Hẳn
CHAM.VOV.VN - Langiu di akhar huruh di patau angaok bimon kalan, di dalam bhum palei urang bangsa Cam meng kan mai daok khik ramik dom bahan akhar huruh hu yaom kaom praong glaong ieu lac akhar tapuk Cam meng kan. Tapi min tui masa atah dhua gam saong ralo janih kadha mabha salih di langik tasik ngak kaya kan akhar tapuk drap ar di bangsa dak harei dak daok takik jang. Piah khik ramik akhar tapuk muk kei hu ralo janih cara kadha, tỉnh Ninh Thuận hu ngak ralo bruk. Daa mikwa saong abih gauk tui pang kadha di Minh Triều.

Ong Quảng Văn Đại, daok di palei Baoh Dana - Chất Thường, xã Phước Hậu, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận urang ini daong khik yaok pluh tapuk siphau akhar tapuk drap ar meng kan hu yaom glaong. Tapi min kayua tui masa dui atah, sang gait oh thau janih kadha khik ramik, ralo baoh tapuk khut khat trak, mada hu tapuk oh daok bac daok puac huruh hu. Ong Quảng Văn Đại khan lac: “ Labaih 100 tapuk dahlak daok khik urak ini piah iek piah mong, yau lac piah ka dom mikva, adei sa-ai lei khin mong akhar…”

Masa tuk wak blaoh, Pasak khik tapuk pakat Nagar II pambuak saong Pasak roh duah Ilamu bangsa saong Gilang khik drap ar Ninh Thuận mada hu pasiam, pabuh ngak, ramik hu 62 baoh tapuk meng kan saong tame lektaka 281 baoh tapuk siphau drap ar Cam.

Ta-eng sang ong Quảng Văn Đại jeng dang ramik pasiam, ramik, tame angaka 2.424 hala harak meng kan daong paralo nyu brei dui umur atah thun jang hu labaih 100 thun saong taong akak jeng 45 baoh tapuk piah mbuan si khik ramik. Ong Đại khan lac mboh biak bui sambai kayua drap ar akhar tapuk hu ramik siam jang: “Tapuk Cam caik di ke, caik di ciat, sa tukvak dhur mur, mok mbang ngak tayak…”

Urang Cam ieu lac sa bangsa hu akhar huruh awal lawik di Việt Nam. Akhar Cam hu cih wak di patau, di kayau di angaok ameh pariak, di khan bai pataih di saong baan. Tui thun bilam masa dui atah ralo harak gar hu akhar huruh cih wak meng tangin khut khat kayua langik tasik hajan hangin laan pandiak, amaok mbang katit kaik palai tajua. Ralo mboh di dalam nan hu dom tapuk harak cih wak meng tangin di baar. Ong Quảng Đại Sẻ, xã Phước Hậu khan lac, akhar huruh urang meng cih wak caik mai brei ka jaman ini piah hu bac magru yau nan ye njauk khik caga rami ramik:“Dom akhar tapuk Cam daok lahik rilo. Dom Po Adhia khik veik piah pato ka anek saih dalam Cam drei tavak veik piah ka rai hadei bac da-a…”

Bruk dui pataom, ngak pasiam, pabak pabuh rami ramik dom kaya yaom glaong ini oh lac sa janih brei ka roh duah ilamu, sajarah blaoh daok daong brei khik ilamu adat cabat urang bangsa Cam. Po Dhia Đổng Bạ, xã Phước Hậu duh hatai kayua urak ini oh daok ralo urang caik hatai ieik glang brei ka akhar tapuk nan ye nyu khat lahik biak ralo: “Akhar tapuk urang kha caik veik biak ralo min harei ini veik gru saih hu ngak min hu khik tapuk oh nan ye dak harei dak lahik nao. Mikva njauk brei khik veik, dalam tapuk, gal bac nan bruk hagait jeng hu, hu manuac vak meng bac hu…”

Tal ini, Pasak roh duah Ilamu bangsa saong Gilang khik drap ar Ninh Thuận taduan mek jeng ye ramik khik hu 52 baoh siphau tapuk gam labaih 12 nghìn hala baar hu akhar huruh; 500 blah hala binguk hu umur meng dalau thun 1975; 92 baoh phim harak gar meng kan kayua do Pasak khik tapuk pakat Nagar II brei pasiam, ramik pabak, tame angka, saong brei scan.  Thạc sĩ Trượng Tính, Pho yam ndoc Pasak roh duah Ilamu bangsa saong Muzim Ninh Thuận khan brei thau lac: “Gal bac urak ini khut ralo, moh mbang, njom ia buac ba-ar lahik akhar. Jabat ini roh duah pataom veik ba mai piah ba tame taka so piah khik ramik veik…”

Dom panuac cih wak di dom tapuk sip hau meng kan di urang Cam hu daok kandaong di nan. Nyu bak ralo janih brei bac magru... jeng ye dom bruk ngak tame angan angka dom harak tapuk siphau bangsa Cam ka njauk tui ilamu barau piah daong brei ka roh duah, daong khik ilamu drap ar urang bangsa Cam./.

TS. Phú Văn Hẳn

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Video

ĐƯỢM TÌNH DUYÊN QUÊ
KADHA DAOH: NGÀY VỀ KATÊ
13/10/2023
KADHA DAOH " LANG CHAM ON BAC"
10/08/2023
ROYA YEU THUONG
17/03/2023

URANG PANG DANAK DAK (THÍNH GIẢ VỚI CHƯƠNG TRÌNH)