Ngày hội ở biên giới

Cách trung tâm xã 13km, vượt qua cánh rừng già và những đoạn đèo dốc quanh co, ở độ cao trung bình gần 1.000m so với mặt biển, bản Lao Khô hiện ra trong một thung lũng nhỏ sát biên giới. Từ tờ mờ sáng, bà con các bản xa gần đã náo nức rủ nhau đến dự lễ khánh thành Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam- Lào. Những đứa trẻ được mẹ mặc cho áo mới, giơ bàn tay nhỏ xíu vẫy vẫy cờ Tổ quốc hai nước; những cô gái người Mông - Dao - Thái - Xinh Mun trong trang phục truyền thống khoe sắc, những chàng trai khỏe mạnh với nụ cười tươi rói… Đồng bào chia làm hai hàng, đứng kín lối vào bản, ai cũng mong chờ được một lần nhìn thấy vị Chủ tịch Quốc hội Việt Nam và Lào sẽ đến dự lễ khánh thành.

Thầy giáo Hoàng Văn Đông, Trường tiểu học Lao Khô, phấn khởi: Đài báo địa phương đưa tin là có lễ khánh thành trên này nên bà con đến đây rất sớm, tập trung đón các đoàn đại biểu của Lào và Việt Nam. Tinh thần bà con phấn khởi từ bao ngày nay rồi, ở đây khu di tích lịch sử biên giới nên bà con giáp ranh thường xuyên giao lưu, ví dụ tết người Mông 2 bên giao lưu văn hóa, chơi bóng chuyền bóng đá, có thể hôm nay tổ chức ở Lào, hôm sau tổ chức ở Việt Nam.

Đang theo học trường ĐH Lâm nghiệp ở Hà Nội, tranh thủ dịp nghỉ hè, chàng sinh viên người Mông Thềnh Lao Sang cũng xúng xính bộ trang phục truyền thống của dân tộc, đến dự buổi lễ. Sang chia sẻ: Bà con đến từ sáng sớm, dự lễ khánh thành di tích lịch sử hữu nghị Việt Lào, có những người ở bản rất xa đến, cách 40-50 km, mệt nhưng rất vui.

Di tích cách mạng Việt Nam – Lào được thành lập trên một địa danh lịch sử. Xa xưa, vùng biên giới hoang vu, hẻo lánh, cụ Tráng Lao Khô, dân tộc Mông, khi ấy ở Vân Hồ (Mộc Châu) cùng người thân đến định cư, lấy tên là bản Phiêng Sa. Năm 1962, để ghi nhớ người có công lập bản, bà con Phiêng Sa lấy tên cụ để đặt tên cho bản.

 Trong thời gian hoạt động bí mật, đồng chí Cay xỏn Phôm vi hẳn đã được gia đình cụ Tráng Lao Khô giúp đỡ, cưu mang, nhận làm con nuôi. Theo cái lý của người Mông, "Nhau xi lu, tùa xí nho" (nghĩa là: Thương cùng nhau, chết cùng nhau), gia đình cụ Tráng Lao Khô và đồng chí Cay xỏn Phôm vi hẳn làm lễ cắt máu ăn thề. Đây được xem như "bản cam kết" giữa các thành viên trong gia đình, nguyện thề sống chết có nhau, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau.

Ông Tráng Lao Lử, con trai cả cụ Tráng Lao Khô, bày tỏ: Trước, bố già Lao Khô đã nuôi giấu cán bộ và nuôi dưỡng các đồng chí lãnh đạo như chủ tịch Cay xỏn Phôm-vi-hẳn, chúng tôi là con là cháu tiếp tục học tập gương ông. Bản mình và bản bên kia Nà Khạng kết nghĩa được 7-8 năm, khi ốm đau đám cưới đám tang đều sang nhau, ngày lễ tết giúp đỡ nhau, đoàn kết rất tốt.

Tình hữu nghị Việt – Lào được nhân dân 2 bên biên giới vun đắp. Không phân biệt người Lào, người Việt, họ chia sẻ với nhau kinh nghiệm sản xuất, xóa đói giảm nghèo; bên cạnh nhau những lúc buồn, lúc vui.

Bản Lao Khô thay "áo mới"

Nơi căn cứ cách mạng ngày nào giờ đây đã có nhiều đổi mới. Tỷ lệ hộ nghèo giảm, có điện thắp sáng, có đường bê tông trải dài trục bản, nhiều hộ làm kinh tế giỏi, 100% con em trong độ tuổi đến trường, số ít đỗ đại học các ngành nghề và trở về phục vụ quê hương. Đó là bức tranh của bản Lao Khô ngày nay.

Hơn 100 hộ, với 520 nhân khẩu, bản Lao Khô đã có số trâu bò lên tới 300 con. Tôi nhớ cái lý của đồng bào dân tộc Mông đã nói: Muốn biết một bản phát triển kinh tế mạnh đến đâu thì cứ nhìn vào số lượng đàn trâu bò mà họ có. Quả thật, ở Lao Khô, dù địa hình phức tạp, thời tiết khắc nghiệt, nhưng do người dân biết trồng cỏ, nên mô hình chăn nuôi trâu bò trở thành hướng hàng hóa thoát nghèo hiệu quả. Tất nhiên, phải kể đến những kiến thức mới trong cách làm ăn, được Nhà nước hỗ trợ vốn ưu đãi thông qua các chương trình, dự án...

Từ số vốn 20 triệu đồng vay từ Ngân hàng Chính sách xã hội, hộ anh Tráng A Lình đã xây dựng chuồng trại và mua trâu bò về nuôi. Ban đầu tuy gặp rất nhiều khó khăn nhưng gia đình anh đã khai phá đất để trồng cỏ làm thức ăn cho trâu bò. Đến nay, đàn gia súc của gia đình anh đã có 12 con.

Ở Lao Khô, rất nhiều hộ đã thoát nghèo nhờ đưa giống ngô, giống lúa mới có năng suất cao vào gieo trồng, đầu tư thâm canh, cải tạo vườn tạp thành vườn cây ăn quả giá trị cao. Từ đầu năm nay, đồng bào Mông học tập mô hình ở huyện Mộc Châu, đã chuyển đổi 5 ha trồng lúa nương năng suất thấp sang trồng chanh leo tím. Hiện, bản có 10 hộ trồng chanh leo, mỗi hộ trồng từ 100-400 gốc. Sau hơn 6 tháng trồng, cây chanh leo được cho là phù hợp với chất đất, khí hậu ở địa phương, sinh trưởng và phát triển tốt, sản lượng đạt khoảng 15-17 tấn quả/ha.

Anh Giàng A Kỷ cho biết: Gia đình tôi trồng hơn 200 gốc chanh leo, cây sinh trưởng và phát triển tốt. Lứa quả đầu này ước thu 6 tạ, với giá bán từ 8.000-10.000 nghìn đồng/kg. Thời gian tới, gia đình tôi dự định trồng thêm 1 ha cây chanh leo nữa, mong rằng cây chanh leo sẽ là cây xoá nghèo cho gia đình và các hộ trong bản.

Từ chỗ chỉ có chục nóc nhà, đến nay bản Lao Khô đã có hơn 100 hộ, gần 560 nhân khẩu. Từ chỗ chỉ nuôi lẻ tẻ khoảng chục con ở các hộ gia đình, đến nay trâu bò đã trở thành "nguồn vốn di động" có khả năng sinh lãi lớn cho đồng bào Mông ở đây... Từ chỗ chưa có đường, chưa có điện, hầu hết là hộ nghèo, Lao Khô giờ đã khang trang.

Ông Tráng Lao Lử là một trong những người cao tuổi nhất bản Lao Khô. Nghe lời cha căn dặn lập nghiệp nơi quê hương bản quán, ông Lử quyết tâm định canh định cư, thâm canh cây lúa cây ngô, chăn nuôi gia cầm. Gia đình ông 4 đời đều ở bản Lao Khô. Ông cùng con cháu đến thắp hương tại Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam - Lào, như lời tự hứa nhớ về quá khứ mà phát triển tương lai, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Khu di tích lịch sử cách mạng Việt Nam - Lào ở bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La đã được công nhận là Di tích lịch sử cách mạng cấp Quốc gia. Năm 2009, để ghi nhận những đóng góp của đồng bào Mông ở bản Lao Khô, đặc biệt là gia đình cụ Tráng Lao Khô có công giúp đỡ, nuôi giấu Chủ tịch Cay xỏn Phôm-vi-hẳn, Chính phủ CHDCND Lào đã tặng Huân chương Tự do cho gia đình cụ Tráng Lao Khô và Huân chương Hạng Ba cho nhân dân bản Lao Khô.

Thu Hòa/VOV4