Đến thôn Nà Sài (xã Đông Hà, huyện Quản Bạ) những ngày đầu tháng 6 điều khiến nhiều người thấy vui là những con đường bê tông trải dài khắp bản trên, bản dưới. Gương mặt bà con ai cũng vui mừng, phấn khởi, bởi nhờ các chính sách của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo hay chương trình xây dựng nông thôn mới, mà đời sống của bà con nơi đây đã thay đổi từng ngày. Cảnh quan, cơ sở vật chất được xây mới, con em được đến trường đầy đủ, những lo toan vất vả của một thời được thay bằng những nụ cười tươi rói. Ông Dương Đức Thắng, Trưởng thôn Nà Sài cho biết: khi chưa có chương trình xây dựng nông thôn mới, đường đến thôn toàn là đá sỏi và bùn đất thôi, có khi đi cả ngày đường. Vậy mà mọi chuyện đã thay đổi, thay đổi ở chính nhận thức của mỗi người dân.

Với ý thức tự giác, sự đồng lòng của người dân, nhiều chương trình và phong trào thi đua như: Làm đường bê - tông, nhà sạch, vườn đẹp, xây dựng nhà văn hóa thôn được triển khai đồng bộ. Theo thời gian, nhận thức của bà con dần thay đổi, nhiều hộ đã biết cách phát triển kinh tế, áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao thu nhập.

Theo Trưởng thôn Dương Đức Thắng,  bà con nhân dân đã đóng góp khoảng hơn 12.000 công. Điển hình như công trình Nhà văn hóa thôn có diện tích 158m2, được bố trí đầy đủ bảng biểu, khẩu hiệu treo trên tường, nền nhà lát gạch hoa khang trang, là một trong những công trình “Nhà nước và nhân dân cùng làm” có hiệu quả. Trong đó, Nhà nước đầu tư 214 triệu đồng và 13 tấn xi măng; người dân đóng góp thêm 71 triệu đồng, tiền từ Quỹ thôn và nhiều ngày công để hoàn thành.Về công tác giảm nghèo, trước đây, toàn thôn có 30 hộ nghèo, đến nay, chỉ còn 6 hộ nghèo. Chính sự vào cuộc ấy mà chỉ chưa đầy 5 năm, xã Đông Hà đã cán đích NTM, hoàn thành 19 tiêu chí được giao.

Người dân chung tay xây dựng NTM ở Quản Bạ.

Mặc dù đã cán đích nông thôn mới từ năm 2015 nhưng có một thực tế khá rõ ở Đông Hà là việc rác thải sinh hoạt vẫn chưa được xử lý theo đúng yêu cầu, chưa có quy trình xử lý rác thải hay lò xử lý rác thải. Đây là một vấn đề mà người dân cũng đang quan tâm, bởi rác thải sinh hoạt hiện nay phần lớn là gom rồi chôn xuống đất. Ông Nguyễn Văn Thìn, Bí thư Đảng ủy xã Đông Hà cho biết: mặc dù các thôn đã cắt cử tổ nhóm gom rác thải, rồi đổ về nơi tập kết, nhưng việc không xử lý theo tiêu chuẩn như hiện nay mà chỉ gom rồi đốt, thì việc ô nhiễm môi trường vẫn gần như là một vấn đề khó giải quyết.

Bên cạnh việc thu gom và xử lý rác thải chưa được xử lý theo quy trình thì vẫn còn nhiều hộ dân đặt chuồng trại gần khu vực sinh hoạt. Và điều đáng quan tâm nhất là việc quy hoạch khu nghĩa trang. Đây đang là một vấn đề mà các cơ quan chức năng, đặc biệt là chính quyền địa phương cũng đang lúng túng, bởi để giải quyết vấn đề này tương đối khó. Ông Bùi Văn Học, phó chánh văn phòng điều phối nông thôn mới huyện Quản Bạ cho biết, việc bố trí quỹ đất thực hiện mở rộng nghĩa trang hiện có hoặc xây dựng nghĩa trang mới, còn nhiều vướng mắc. Để quy hoạch nghĩa trang đạt chuẩn phải tăng cường trồng cây xanh, có hệ thống thu gom, xử lý nước thải, chất thải tập trung, nhưng do thiếu quỹ đất cũng như kinh phí hạn hẹp nên nhiều khó triển khai. Thêm vào đó, nguồn ngân sách hỗ trợ cho địa phương còn thấp, chưa tương xứng với nội dung tiêu chí. Chế độ thu hút nguồn lực từ các thành phần kinh tế khác cho xây dựng NTM nói chung, tiêu chí về môi trường nói riêng chưa phù hợp nên không thu hút được doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

Tiêu chí môi trường một tiêu chí khó trong xây dựng nông thôn mới.

Mặc dù, huyện Quản Bạ đã có 3 xã cán đích NTM, song trên thực tế, các tiêu chí chỉ mang tính tương đối, bởi nhìn vào địa thế, nhìn vào tập quán sinh hoạt trong tiêu chí môi trường có thể thấy ngay bất cập. Theo như ông Bùi Văn Học, phó chánh văn phòng điều phối nông thôn mới huyện Quản Bạ: xuất phát điểm về hạ tầng bảo vệ môi trường nông thôn trước khi triển khai xây dựng NTM rất thấp, các công trình bảo vệ môi trường hầu như chưa được đầu tư xây dựng, dẫn đến việc thực hện chỉ tiêu chất thải, nước thải được thu gom và xử lý theo quy định gặp nhiều khó khăn.

Thực tế cho thấy, trong khi mật độ dân cư gia tăng liên tục, cơ sở hạ tầng để xử lý các vấn đề môi trường lại không thay đổi, hoặc thay đổi không kịp, hoặc thiếu quy hoạch… dẫn tới sự gia tăng rác thải và nước thải sinh hoạt. Biện pháp xử lý rác thải sinh hoạt chủ yếu hiện nay ở hầu hết các vùng nông thôn là chôn lấp và đốt tự do, gây ảnh hưởng tới môi trường. Nước thải sinh hoạt cũng đổ thẳng ra mương, rãnh, ao, hồ. Nhiều hộ gia đình còn tổ chức chăn nuôi ngay trong khu vực dân cư, xả chung nước thải chăn nuôi theo hệ thống nước thải sinh hoạt mà không được xử lý. Ông Học còn nêu ra số liệu của Bộ NN&PTNT, trên toàn quốc, mới chỉ có gần 35% xã có hệ thống thoát nước thải sinh hoạt chung và hơn 62% xã có tổ chức thu gom rác thải sinh hoạt. Như vậy, để tiêu chí môi trường thực sự bền vững thì cần có sự đầu tư cơ bản. Đầu tiên là các nhà máy xử lý rác thải, hệ thống kênh mương, hệ thống nước sạch, cùng với đó là ý thức của người dân, để tới đây toàn huyện sẽ có thêm nhiều xã đạt chuẩn.

Việt Phú/VOV4