BHA AR XRẶ 1: ĐONG BA BƠƠ LÂNG RƠƠM VÊY ĐHỊ ẶT MA MÔNG TỆÊM NGĂN ÂNG ĐHANUÔR ĐHA RỰT

Coh c’lâng k’đhap zr’năh, k’rơ bhầu pr’loọng đhanuôr đha rựt đhị miền Trung tơợ lang a hay năc zâng lâng đhr’năng ặt đhị đong ba bơơ, t’răh ha ruôi. Mơ chu boo đhí chô nắc mơ đêêc chu căh choom bêch pị, ặt k’rang đong tân jâh chr’tốp, hr’lang k’tiếc, đác p’loong. Rau rơơm kiêng đăh đong ặt tệêm ngăn năc ngoọ căh mặ choom dưr vaih lalua. Ha dợ, lâng c’rơ pa zay bhrợ têng âng chính quyền, doanh nghiệp lâng đhanuôr, bh’rợ bhrợ têng đong ặt đoọng ha đhanuôr đha rựt lơi đong t’răh ha ruôi nắc r’dợ vaih cơnh lalua.

“Lâh 20 c’moo đâu, pr’loọng đong cu ặt đong bhan, chr’tôp tôn, ra pặ bấc clang nắc vêy vaih đong ặt. Tơợ bấc g’luh boo tuh, t’răh ha ruôi lưch”.

“K’dic cu căh dzợ. Đong zi vêy 7 cha nắc, 4 p’nong cha châu, 3 azi coon căn. Acu ặt coh đong k’rang bh’rợ đong xang, đông nắc zêng lưch t’răh, mơ chu boo đhí nắc xiêr ặt ooy trường học tu coh da ding nâu k’tiếc buôn hr’lang”.

“Pr’loọng đong zi vêy azi diic điêl lâng muy p’nong coon ặt ma mông coh đong ba bơơ. Bhrợ đong đh’rơơng, tu tơợ ahay buôn đác đhậu nắc bhrợ cơnh đâu, boo chô nắc lưch nong”.

Nắc đoo pazêng rau k’rang k’uôl âng đhanuôr đha rựt đhị apêê tỉnh miền Trung. Pr’loọng đong apêê ặt mamông coh pazêng đong tía xiên, tôn bấc đhị lưch târcluh, za đêr đa đêng. Apêê đương rơơm vêy đong ặt nhâm mâng, zập c’rơ zâng lâng boo đhí tuh bhlong.

Bhrợ đong ặt t’mêê lơi đong t’răh ha ruôi căh muy pa liêm, pa mâng, choh t’mêê đong ặt nắc dzợ t’vaih rau p’rơơm ooy muy pr’ặt tr’mông tệêm ngăn. Năl cr’noọ cr’niêng rơơm kiêng âng đhanuôr, c’xêê 11/2024, tỉnh Khánh Hòa ơy k’đươi bhrợ têng, pa liêm đong ặt zooi 1.300 pr’loọng đhanuôr lưm k’đhap đha rựt. Tơợ lâh 1 tuần k’đươi bhrợ, tỉnh Khánh Hòa k’rong 70 tỷ đồng đoọng choh bhrợ đong ặt đoọng ha đhanuôr ha dợ doọ pay zên Nhà nước. Ha dợ, bêl xay bhrợ cung lưm bấc k’đhap k’ra cơnh đhr’năng đhanuôr căh vêy k’tiếc ặt, căh cợ vêy k’tiếc xoọc ặt ha dợ căh crêê xa nay. T’cooh Nguyễn Tấn Tuân, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa ơy pa căh tước bêl vaih dhr’năng bấc pr’loọng  đha nuôr đha rựt căh kiêng choh bhrợ đong ặt t’mêê: “Ha dang căh vêy k’tiếc hau choom choh bhrợ đong ặt, đhr’năng nâu năc tât lang căh choom bhrợ. Aconh căn k’pân ca coon pa câl k’tiếc ha dợ căh đoọng k’tiếc ha ca coon. Vêy đoo đong năc bha ar bhrôông k’tiếc ơy thế chấp coh Ngân hàng. Năc apêê bh’cộ zập vel đong chấc lêy cơnh choom bhrợ đong ặt đoọng ha đhanuôr”.

Đhị tỉnh Quảng Ngãi, chr’hoong Sơn Tây t’mêê bhrợ xang xa nay bh’rợ bhrợ têng đong ặt lâng lâh 600 đhr’nong đong zooi ha pr’loọng đha rựt. T’cooh Đinh Trường Giang, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Sơn Tây đoọng năl, coh đâu k’tiếc k’bunh k’đhap zr’năh, bhiệc âng đơơng pr’đươi pr’dua đoọng bhrợ têng đong lưm zr’năh pa bhlầng, zên âng đơơng bấc, vaih rau k’đhap ha đhanuôr. Đươi vêy pa dưr c’rơ chr’năp k’er da dô đh’rưah; rau zooi đoọng âng apêê tổ chức, đhanuôr liêm loom ơy zooi xa nay bh’rợ  bhrợ têng đong ặt đoọng ha đhanuôr đha rựt đhị chr’hoong ơy ta bhrợ liêm xang: “Bơr pêê chr’val vêy cơnh bhrợ lalay. Zên bhrợ têng căh ơy ra pặ, đoọng tệêm ngăn ha đhanuôr vêy đhị ặt liêm choom lâh, năc chr’val năl pay đươi zên âng vel đong đoọng bhrợ lalăm. Bêl bhrợ pa chô kinh nghiệm tơợ apêê bh’rợ lalăm, cha mêệt lêy năc doọ vaih đong n’đoo col n’loong crâng bhrợ đong”.

Tơợp c’moo 2025, tỉnh Bình Định dzợ 4.400 pr’loọng đha rựt, đăn đha rựt, ma nuyh vêy c’rơ g’lêêh lâng manuyh đong liệt sĩ năc lêy bơơn zooi choh bhrợ t’mêê lâng paliêm đong ặt; pazêng đợ zên moon đơc mơ 307 tỷ đồng. T’cooh Hồ Quốc Dũng, Bí thư Tỉnh ủy Bình Định đoọng năl, xa nay bhrợ têng đong ặt lơi đong t’răh ha ruôi lâng c’rơ pa zay âng prang hệ thống chính trị lâng muy loom âng đhanuôr, doanh nghiệp, apêê liêm loom ting zooi bhrợ. Tỉnh ơy lâng xoọc zooi đha nuôr đha rựt bhrợ cơnh đương rơơm đăh ặt cha, pa bhlầng nắc pazêng apêê crêê chất độc da cam, ma nuyh t’cooh đhur, pa nar. “Đh’rưah lâng pa dưr tr’mông tr’meh, tỉnh pa bhlầng k’rang tước pr’ặt tr’nớt, pa  bhlầng nắc đong ặt đoọng ha đhanuôr đha rựt, đăn đha rựt lâng pr’loọng chinh sách. Tơợ c’moo 2019 tước nâu kêi, bh’rợ bhrợ têng đong ặt bơơn k’rong pazêng c’rơ tơợ nhà nước, doanh nghiệp, xã hội hóa lâng zr’lụ đhanuôr ặt. Bhiệc bhrợ têng đong ặt lơi đong t’răh ha ruôi bơơn lêy nắc bh’rợ t’đui lêy bhrợ tr’nơợp âng vel đong”.

Tước nâu kêi, k’rơ bhầu đong ặt t’mêê nhâm mâng r’dợ ta bhrợ têng, xăl pazêng đong ặt ba bơơ, đong t’răh ha ruôi. Đhanuôr ơy vêy đhị ặt tệêm ngăn, k’rang bhrợ cha liêm choom. Đhơ cơnh đêêc, xa nay bh’rợ nâu dzợ đanh lâng bấc k’đhap k’ra. Bêl chô tỉnh Khánh Hoà hơnh deh đhanuôr coh t’ngay chô ặt coh đong t’mêê, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc cung xay moon ghit: “Nghị quyết âng Chính phủ nắc bhrợ têng đong ặt liêm mâng, lơi đong t’răh ha ruôi, tệêm ngăn zập đhanuôr zêng vêy đong ặt. Ahêê k’rang tước bhiệc nâu. Nâu năc rau liêm ta nih âng Nhà nước xã hội chủ nghĩa, k’rang tước pazêng manuyh lưm k’đhap k’ra, t’vaih pr’đơợ đoọng ha pêê ting pâh pa dưr k’tiếc k’rung. Năc lêy bhrợ pa đâh, bhrợ cơnh ooy đoọng ha zập ngai ting pâh bhrợ, zập đong ting pâh bhrợ, doanh nghiệp thi đua cơnh đêêc năc vêy choom t’vaih k’rơ tân đôr lâng pa chô bh’nơơn”.

Rơơm bơơn bhrợ têng đong ặt nhâm mâng năc rau rơơm kiêng âng đhanuôr đha rựt tơợ lang a hay, pa bhlầng năc cơnh lâng đhanuôr đhị da ding a coong, zr’lụ đhanuôr acoon coh. Thủ tướng Phạm Minh Chính ơy k’đươi bhrợ têng xa nay bh’rợ “Prang k’tiếc k’ruung pa zưm têy bhrợ têng đong ặt lơi đong t’răh ha ruôi” lâng bhiệc nắc bhrợ pa liêm, choh t’mêê 315 r’bhầu đong ặt đoọng ha pr’loọng đha rựt, đăn đha rựt lâng manuyh vêy c’rơ g’lêêh lâng cách mạng coh prang k’tiếc k’ruung coh c’moo 2025. Chính quyền vel đong đh’rưah lâng đhanuôr apêê tỉnh miền Trung ơy ting moọt bhrợ đâh hân, pa zay  bhrợ xang tơợ đâh./.

LOẠT BÀI: HIỆN THỰC HÓA GIẤC MƠ AN CƯ CỦA DÂN NGHÈO VÙNG NÚI MIỀN TRUNG

BÀI 1: NHÀ TẠM BỢ VÀ ƯỚC MƠ AN CƯ CỦA DÂN NGHÈO

Trên những ngọn núi cheo leo, đường sá gập ghềnh, hàng ngàn hộ dân nghèo ở miền Trung bao đời nay phải chịu cảnh nhà tạm bợ, dột nát. Mỗi mùa mưa bão là một lần mất ngủ, lo sợ nhà tốc mái, sạt lở, nước cuốn trôi. Giấc mơ về một mái ấm an toàn tưởng chừng quá xa vời. Thế nhưng, bằng sự nỗ lực và quyết tâm chính trị cao, sự chung tay của chính quyền, doanh nghiệp và người dân, hành trình xóa nhà tạm cho dân nghèo đang dần hiện thực.

“Hơn 20 năm nay, gia đình tôi ở nhà vừa ván, vừa tôn, nhiều tấm đóng lại mới thành cái nhà. Mấy lần rồi, ngập lụt, dột nát rất nhiều”,

“Chồng tôi đã mất rồi. Nhà có đến 7 người, gồm 4 đứa cháu, 3 mẹ con tôi. Tôi ở nhà nội trợ thôi, nhà thì dột nát, mỗi lần mưa, gió, bão phải xuống trường học ở tạm vì ở trên núi, dễ bị sạt lở”,

“Gia đình tôi, hai vợ chồng với một đứa con sống trong căn nhà tạm bợ. Làm nhà sàn vì trước đây nước thường dâng cao nên xây kiểu đó, mùa mưa dễ ngập”.

Đó là những nỗi lo đau đáu của người dân nghèo ở các tỉnh miền Trung. Gia đình họ sống trong những căn nhà chật hẹp, mái tôn thủng lỗ chỗ, tường vách xiêu vẹo. Họ luôn mơ về một ngôi nhà kiên cố, đủ sức chống chọi với mưa bão.

Xóa bỏ nhà tạm, nhà dột nát không đơn giản là sửa sang, xây lại ngôi nhà mà còn mở ra hy vọng về cuộc sống bình yên. Thấu hiểu, chia sẻ nỗi nhọc nhằn của bà con, tháng 11/2024, tỉnh Khánh Hòa phát động xây dựng, sửa chữa nhà ở giúp 1.300 hộ dân hoàn cảnh khó khăn. Sau 1 tuần phát động, tỉnh Khánh Hòa huy động được 70 tỷ đồng để xây nhà cho bà con mà không phải sử dụng ngân sách Nhà nước. Thế nhưng, khi triển khai cũng gặp nhiều khó khăn như chuyện người dân không có đất ở, hoặc có đất đang ở lại chưa hợp pháp. Ông Nguyễn Tấn Tuân, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa từng trăn trở khi nhiều hộ dân nghèo không muốn xây nhà mới: “Nếu không có đất sao mà xây dựng nhà được, muôn đời sẽ không giải quyết được. Cha mẹ sợ con bán nên không muốn cho con, sợ con bán. Thậm chí, bây giờ sổ đang đi thế chấp Ngân hàng. Tôi nói, lãnh đạo của các địa phương phải tìm cách để làm nhà cho bà con”.

Tại tỉnh Quảng Ngãi, huyện Sơn Tây vừa hoàn thành chương trình xóa nhà tạm với hơn 600 căn nhà đã được xây dựng, sửa chữa giúp người dân nghèo. Ông Đinh Trường Giang, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Tây cho biết, nơi đây địa hình phức tạp, việc vận chuyển vật tư xây dựng nhà ở rất khó khăn, chi phí cao, gây nhiều trở ngại cho bà con. Nhờ phát huy tinh thần tương thân, tương ái; sự hỗ trợ tích cực của các tổ chức, cá nhân hảo tâm đã giúp Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn huyện về đích sớm: “Một số xã có cách làm rất sáng tạo. Tức là nguồn kinh phí chưa được phân bổ về, để đảm bảo cho người dân có nơi ở tốt hơn thì xã linh động sử dụng các nguồn kinh phí của địa phương cho ứng trước và xây dựng. Khi xây dựng rút kinh nghiệm từ các chương trình trước đây, kiểm tra gần như không có hộ dân vào rừng phá rừng lấy gỗ làm nhà”.

Đầu năm 2025, tỉnh Bình Định còn 4.400 hộ nghèo, cận nghèo, người có công và thân nhân liệt sĩ cần được hỗ trợ xây mới hoặc sửa chữa nhà ở; tổng kinh phí dự kiến khoảng 307 tỷ đồng. Ông Hồ Quốc Dũng, Bí thư Tỉnh ủy Bình Định cho biết, chương trình xóa nhà tạm đã hoàn thành với sự quyết liệt của cả hệ thống chính trị và đồng lòng của nhân dân, doanh nghiệp, nhà tài trợ. Tỉnh đã và đang giúp dân nghèo hiện thực hóa ước mơ về an cư lạc nghiệp, nhất là những nạn nhân chất độc da cam, người già yếu neo đơn. “Cùng với phát triển kinh tế, tỉnh đặc biệt quan tâm an sinh xã hội, nhất là cải thiện nhà ở cho hộ nghèo, cận nghèo và gia đình chính sách. Từ năm 2019 đến nay, phong trào xây dựng nhà ở được huy động tổng lực từ nhà nước, doanh nghiệp, xã hội hóa và cộng đồng dân cư. Việc xóa nhà tạm, nhà dột nát được xem là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu của các địa phương.”

Đến nay, hàng ngàn căn nhà mới kiên cố lần lượt mọc lên, thay thế cho những căn nhà tạm bợ, dột nát. Người dân đã có chỗ che mưa, che nắng, ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế. Tuy nhiên, hành trình ấy vẫn còn dài và gian nan. Khi về tỉnh Khánh Hòa chúc mừng người dân trong ngày về căn nhà mới, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc cũng chỉ rõ: “Nghị quyết của Chính phủ là phải xóa cơ bản nhà dột nát, tạm bợ để đảm bảo người người đều có nhà. Chúng ta cần quan tâm đến việc này. Đây là sự ưu việt của Nhà nước xã hội chủ nghĩa, quan tâm đến những người yếu thế, tạo điều kiện những người yếu thế tham gia phát triển đất nước. Cần phải đẩy nhanh, phải làm sao để người người cùng làm, nhà nhà cùng làm, doanh nghiệp thi đua như vậy mới tạo được hiệu ứng, dành được thành tựu.”

Câu chuyện xóa nhà tạm là ước mơ từ bao đời nay của người dân nghèo, nhất là đối với bà con miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã phát động chương trình “Cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát” với mục tiêu hoàn thành việc sửa chữa, xây dựng mới 315 ngàn nhà ở cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo và người có công cách mạng trên toàn quốc trong năm 2025. Chính quyền địa phương cùng người dân các tỉnh miền Trung đã vào cuộc với tinh thần khẩn trương, quyết tâm về đích sớm./.