Ma mông đăn thành phố, năc cớ vêy bâc râu cr’đơơng âng pr’ăt tr’mông hiện đại, muy cr’chăl đanh ma nưih Cơ Tu coh Hòa Bắc crêê bil pât ooy đhr’niêng bh’rợ acoon coh. N’đhơ cơnh đêêc, bâc c’moo đăn đâu, bơơn râu k’rang âng chính quyền lâng ngành văn hóa, ma nưih Cơ Tu coh Hòa Bắc ting t’ngay ting bơơn bhrợ pa dưr đợ đhr’niêng bh’rợ lang a hay chr’năp liêm. Lâh mơ, Hòa Bắc âi dưr vaih muy coh bâc đhị tươc la lêy cha ơh âng thành phố Đà Nẵng bơơn t’mooi chăp kiêng….

Ting truih c’lâng ĐT601 n’đăh tu k’ruung Cu Đê dâng 30 km năc tươc bơr vêêl Tà Lang lâng Giàn Bí, đhị ăt ma mông âng đha nuôr Cơ Tu, chr’val da ding ca coong Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Hòa Bắc nâu câi âi năc chr’val Vêêl bhươl t’mêê cơnh lâng apêê acoon c’lâng bê tông n’juối ch’ngai, 2 n’đăh c’lâng năc đợ n’luung pô rơơc bhrôông chơh liêm. Pr’dưr pr’dzoọng vêêl đong dưr liêm pr’hay, pr’ăt tr’mông âng đha nuôr năc bơơn bhrợ bhr’lâ, zâp ngai zêng xơợng bhui har.

Pa dưr pr’đơợ liêm ooy crâng ca coong cruung đac lâng văn hóa acoon coh liêm pr’hay, coh pazêng c’moo đăn đâu, bh’rợ pa dưr pr’ắt tr’mông đươi ooy du lịch bhươl cr’noon đh’rưah lâng zư lêy văn hoá năc vêy chính quyền vel đong t’bhlâng xay bhrợ. Bh’rợ bhrợ t’vaih Hợp tác xã Nông nghiệp sinh thái lâng Du lịch bhươl cr’noon Hoà Bắc coh c’xêê 3/2023 năc râu chr’năp pr’hay. Xoọc đâu, Hoà Bắc vêy 21 zr’lụ du lịch, coh đêêc vêy 5 zr’lụ du lịch cruung đác, crâng k’coong lâng 16 zr’lụ du lịch bhươl cr’noon, đhêy ắt. Tơợ đêêc, bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng đoọng ha đhanuôr vel đong lâng đợ zên bơơn pay pa chô năc tơợ 5 - 6 ức đồng muy cha năc coh muy c’xêê. Manuyh l’lăm xay bhrợ du lịch bhươl cr’noon coh Hoà Bắc năc t’cooh Alăng Như ắt coh cr’noon Giàn Bí. Homestay Alăng Như vêy ta bhrợ đhị đhăm ga măc 2.700m2, đợ zên k’rong bhrợ coh tr’nơớp lâh 600 ức đồng.

T’cooh Thái Văn Hoài Nam, Chủ tịch UBND chr’val Hoà Băc, chr’hoong Hoà Vang prá xay, đh’rưah lâng đhanuôr Cơ Tu coh 2 cr’noon Tà Lang, Giàn Bí năc bha lâng coh bh’rợ pa dưr lâng zư lêy râu chr’năp pr’hay âng manuyh Cơ Tu đh’rưah lâng pa dưr du lịch. Xoọc đâu, chr’val Hoà Bắc ơy pa dưr bh’rợ tanh n’đooh a’dooh, tân tung da dặ, đhưưng n’toong, chr’na đha năh… đoọng hơnh deh ta mooi. Coh cr’chăl ha y, vel đong năc t’bhlâng pa dưr du lịch cruung đác, crâng k’coong, du lịch bhươl cr’noon đh’rưah lâng zư lêy văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu, bhrợ bấc zr’lụ lướt la lêy liêm pr’hay đoọng k’đơơng ta mooi tước la lêy:

“L’lăm ahay, chr’val ơy zooi đhanuôr pa dưr cớ pr’múa Tân tung da dặ, bhrợ lớp pa choom taanh n’đooh a’dooh, zooi may i ih, pa choom zêệ bhrợ pazêng râu chr’na đha năh, t’taanh, bhrợ Tracking… đoọng zooi đhanuôr hơnh deh ta mooi tước ooy vel đong”

C’moo 2022, UBND thành phố Đà Nẵng âi xră pa gluh Quyết định xơợng bhrợ Đề án “Bhrợ pa dưr chính sách zooi đoọng zư đơc lâng pa dưr văn hóa dha nuôr Cơ Tu thành phố Đà Nẵng cr’chăl 2022-2030”. Đề án n’nâu năc đoọng zư đơc đợ văn hóa chr’năp âng apêê acoon coh, bhrợ t’vaih pr’đơợ a dưr văn hóa p’têêt lâng du lịch, t’bil ha ul pa xiêr đha rưt; bhrợ pa dưr pr’ăt tr’mông văn hóa, môi trường liêm crêê; k’zệ lơi đợ đhr’niêng bh’rợ căh liêm glăp zr’lụ đha nuôr acoon coh; bhrợ pa dưr khối đại đoàn kết pa zêng đha nuôr… T’cooh Nguyễn Thúc Dũng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Hòa Vang đoọng năl, dh’rưah lâng Đề án n’nâu, chr’hoong Hòa Vang công âi bhrợ pa dưr Đề án Bhrợ pa dưr pr’ăt tr’mông văn hóa Hòa Vang c’moo 2025 lâng apêê c’moo t’tun. Tơợ đêêc pa dưr đợ văn hóa chr’năp liêm p’têêt lâng bhrợ pa dưr apêê chr’năp t’mêê, vaih c’leh liêm la lay âng văn hóa lâng acoon ma nưih coh đâu:

“Cr’chăl ha nua, chr’hoong k’rong xơợng bhrợ Đề án âng thành phố ooy “Bhrợ pa dưr chính sách zooi đoọng zư đơc lâng pa dưr văn hóa dha nuôr Cơ Tu thành phố Đà Nẵng cr’chăl 2022-2030”, chr’hoong k’rong pa bhlâng bâc xơợng bhrợ Đề án âng thành phố ha pêê vel đha nuôr Cơ Tu. Pa bhlâng năc, zâp c’moo, chr’hoong k’đhơợng xay  bhrợ têng apêê bhiêc bhan lang ahay đoọng ăt bhrợ văn hóa bhlưa pêê vel cơnh lâng rơơm kiêng pa choom đoọng lâng zư đơc apêê chr’năp văn hóa âng acoon coh. Đh’rưah lâng bhrợ t’vaih pr’đơợ băr dzang loom hâng hơnh văn hóa acoon coh lâng bhrợ t’vaih râu t’bơơn zên tơợ văn hóa ha đha nuôr Cơ Tu coh Đà Nẵng”./.

THĂM  LÀNG CƠ TU NƠI THƯỢNG NGUỒN SÔNG CU ĐÊ

Cách trung tâm thành phố Đà Nẵng khoảng 30 km, có một xã miền núi của huyện Hòa Vang ở đầu nguồn sông cu Đê là nơi sinh sống của khá đông đồng bào Cơ Tu. Những năm chiến tranh, một bộ phận người Cơ Tu ở phía Tây tỉnh Quảng Nam đã chuyển đến sinh sống ở đây.

Sống gần thành phố, lại thêm nhiều yếu tố văn hóa hiện đại, một thời gian dài người Cơ Tu ở Hòa Bắc bị mai một khá nhiều những yếu tố văn hóa truyền thống. Thế nhưng, những năm gần đây, được sự quan tâm của chính quyền và ngành văn hóa, người Cơ Tu ở Hòa Bắc ngày càng khôi phục lại được những giá trị văn hóa truyền thống ấy. Hơn thế nữa, Hòa Bắc đã trở thành một trong những điểm đến du lịch của thành phố Đà Nẵng được du khách yêu thích….

Men theo đường ĐT601 về phía thượng nguồn sông Cu Đê khoảng 30km là đến hai thôn Tà Lang và Giàn Bí, nơi sinh sống của đồng bào Cơ Tu, xã miền núi Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Hòa Bắc nay đã là xã Nông thôn mới với những con đường bê tông trải dài, 2 bên đường là những thảm hoa vàng, đỏ khoe sắc thắm dưới nắng xuân rực rỡ. Diện mạo quê hương khởi sắc, đời sống vật chất, tinh thần của bà con ngày càng được cải thiện, nâng cao, mọi người ai nấy đều phấn khởi:

Phát huy lợi thế về cảnh đẹp thiên nhiên và văn hóa dân tộc đặc sắc, những năm gần đây, việc phát triển kinh tế dựa vào du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa được chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm. Trong đó việc thành lập Hợp tác xã Nông nghiệp sinh thái và Du lịch cộng đồng Hòa Bắc vào tháng 3/2023 là một điểm nhấn. Hiện nay, Hòa Bắc có 21 điểm du lịch, trong đó có 5 điểm du lịch sinh thái và 16 điểm du lịch cộng đồng, lưu trú. Qua đó, giải quyết công ăn việc làm cho người dân địa phương với mức thu nhập bình quân từ 5-6 triệu đồng/người/tháng. Người tiên phong làm du lịch cộng đồng Hòa Bắc là ông Alăng Như ở thôn Giàn Bí. Homestay Alăng Như được xây dựng trên diện tích 2.700 m2, kinh phí đầu tư ban đầu hơn 600 triệu đồng.

Ông Thái Văn Hoài Nam, Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang cho biết, cộng đồng người Cơ Tu tại 2 thôn Tà Lang, Giàn Bí đóng vai trò “then chốt” trong việc khôi phục và bảo tồn các giá trị của người Cơ Tu gắn với phát triển du lịch. Hiện nay, xã Hòa Bắc đã khôi phục được nhóm dệt thổ cẩm, đội múa trống chiêng, nhóm ẩm thực... để phục vụ du khách. Thời gian tới, địa phương đẩy mạnh phát triển du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa của đồng bào Cơ Tu, xây dựng nhiều tuyến, điểm tham quan hấp dẫn để chào đón du khách.

 “Trước đây, xã đã hỗ trợ bà con khôi phục điệu múa Tân tung Da dă, mở lớp dệt thổ cẩm, hỗ trợ máy may, tập huấn các món ẩm thực truyền thống, đan lát, tổ chức Tracking... nhằm hỗ trợ bà con phục vụ du khách đến với địa phương”.

Năm 2022, UBND thành phố Đà Nẵng đã ban hành Quyết định thực hiện Đề án “Xây dựng chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát huy văn hóa đồng bào Cơ Tu thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2022-2030”.  Đề án nhằm bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, tạo động lực phát triển văn hóa gắn với du lịch, xóa đói giảm nghèo; xây dựng đời sống văn hóa, môi trường lành mạnh; đẩy lùi những tập tục lạc hậu, tệ nạn xã hội vùng dân tộc thiểu số; làm đa dạng đời sống văn hóa; tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc…Ông Nguyễn Thúc Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang cho biết, cùng với Đề án này, huyện Hòa Vang cũng đã xây dựng Đề án Xây dựng đời sống văn hóa Hòa Vang năm 2025 và những năm tiếp theo. Từ đó phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp gắn với xây dựng, hình thành các giá trị mới, có bản sắc riêng của văn hóa và con người nơi đây:

 “Thời gian qua, huyện tập trung thực hiện Đề án của thành phố về “Xây dựng chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát huy văn hóa đồng bào Cơ Tu thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2022-2030”,  huyện tập trung rất lớn thực hiện Đề án của thành phố cho ba thôn đồng bào Cơ Tu. Đặc biệt, hàng năm, huyện duy trì tổ chức các lễ hội truyền thống để giao lưu văn hóa giữ ba thôn với mong muốn trao truyền và lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Đồng thời, tạo điều kiện lan tỏa lòng tự hào văn hóa dân tộc  và tạo thu nhập từ văn hóa truyền thống cho bà con Cơ Tu ở Đà Nẵng”./.