Bhiêc bhan điện Huệ Nam (đh’nơc đha nuôr đơc năc điện Hòn Chén) bơơn bhrợ đhị điện Huệ Nam ăt coh vêêl Hải Cát, phường Long Hồ, thành phố Huế. Nâu đoo năc muy bhiêc bhan tơợ đanh n’đhang hr’luc lâng bh’rợ văn hóa cung đình pa bhlâng liêm pr’hay âng k’tiêc Huế.

Bhiêc bhan n’nâu âi z’lâh cr’chăl dưr vaih, pa dưr k’ha riêng c’moo lâng ting t’ngay ting t’đang t’pâh bâc ơl đha nuôr lâng t’mooi zâp n’đăh tươc pâh. Coh cr’chăl tr’nơơp, bhiêc bhan điện Huệ Nam năc muy ta bhrợ coh zr’lụ điện bhuôih, đợ nâu a hay vêy râu ting pâh âng đha nuôr vêêl Hải Cát lâng r’dợ dưr vaih bhưah coh đha nuôr. Nâu câi, bhiêc bhan điện Huệ Nam đơơng c’leh âng apêê Thánh môn đệ tử thờ Mẫu coh Việt Nam, lâng la lua dưr vaih muy coh bâc bh’nơơn văn hóa tr’haanh liêm âng k’tiêc Huế.

Nghệ nhân Ưu tú Lê Văn Ngộ, Trưởng ban zư lêy c’kir điện Huệ Nam, Chủ tịch Chi Hội c’kir văn hóa thờ mẫu thành phố Huế đoọng năl: “Azi rơơm kiêng, zâp ngai đha nuôr năc zêng ma năl crêê ooy c’leh văn hóa ma nưih Việt Nam lâng bhrợ ng’cơnh đoọng zư đơc liêm choom c’kir phi vật thể n’nâu bơơn Nhà nước đoọng ch’ner C’kir văn hóa phi vật thể k’tiêc k’ruung lâng bơơn bha lang k’tiêc xay moon năc c’kir văn hóa pa căh măt ha acoon ma nưih”.

Xooc đâu bhiêc bhan điện Huệ Nam bơơn bhrợ ta luôn zâp c’moo bơr chu moot c’xêê 3 lâng c’xêê 7 âm lịch, cơnh lâng bh’rợ chr’năp năc chăp hơnh Thánh Mẫu lâng chư vị đhị Thánh  đường 352 Chi Lăng năc đhị đhr’niêng lươt pay bằng ting c’lâng k’tiêc, c’lâng đac, đhr’niêng Cáo yết, đhr’niêng Chánh Tế đhị điện Huệ Nam lâng đình vêêl Hải Cát, xơợng bhrợ đhr’niêng hầu đồng coh apeê bằng án. Bhiêc bhan điện Huệ Nam bơơn pa căh chr’năp, ga măc cơnh lâng ting pâh âng bâc ơl đha nuôr lâng t’mooi coh cr’loọng k’tiêc lâng k’tiêc k’ruung n’lơơng ting pâh bhiêc bhan.

Nâu đoo công năc c’leh liêm xơợng bhrợ đhr’niêng bhuôih Mẫu Tam phủ âng ma nưih Việt (C’kir văn hóa phi vật thể âi bơơn UNESCO xay moon) bơơn pa căh muy cơnh liêm pr’hay. Anoo Nguyễn Hữu Cảnh, muy cha năc tươc tơợ tỉnh Quảng Nam ting pâh bhiêc bhan đương đơp C’kir văn hóa phi vật thể k’tiêc k’ruung Bhiêc bhan điện Huệ Nam xay moon: “Nắc muy cha năc ma nưih k’tiêc Việt, c’la cu chăp hơnh, năc đoo muy râu hâng hơnh, acu ta luôn đơc cr’noọ âng cu, toot lang ăt bhrợ đoọng ha ca căn lâng đơơng chô c’leh liêm âng đay choom lươt đơơng prang bha lang k’tiêc. chăp hơnh đhr’niêng bhuôih ca căn âng đay, muy c’leh liêm âng ma nưih Việt. Đhr’niêng n’đoo công năc zêng p’too acoon ma nưih bhrợ bh’rợ liêm, bhrợ crêê lâng choom vêy loom ta nih ch’ngaach”.

Đợ bh’rợ cơnh đhr’niêng bhuôih ty đanh, lươt pay Mẫu, hát văn, hầu đồng bơơn pa căh coh bhiêc bhan điện Huệ Nam bơơn lêy năc muy bảo tàng ma mông zư đơc lịch sử, văn hóa ting c’moo c’xêê. Năc đoo c’bhuh bh’lô p’têêt lâng apêê Thánh mẫu lâng chu vị coh đhr’niêng bhuôih Mẫu, năc đoo đhị ma mông âng bh’rợ bhuôih caih, cha ơh pa căh tr’coó xa nul, pr’hat pr’múa, apêê bh’rợ pa chăm, apêê ch’na đh’năh, cơnh x’xâp âng ma nưih Việt. Zâp râu âi bhrợ t’vaih chr’năp văn hóa liêm pr’hay âng bhiêc bhan. T’cooh Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao thành phố Huế đoọng năl: “Nâu đoo năc muy hâng hơnh bhlâng, năc muy râu deh hơnh âng chính phủ, âng Nhà nước cơnh lâng muy cr’van văn hóa âng muy vêêl đong. P’tô moon đha nuôr, apêê ngai xooc k’đhơợng zư lêy c’kir n’nâu veye p’xoọng pr’đơợ, vêy p’xoọng t’bhlâng đoọng zư đơc c’kir n’nâu. Cơnh lơơng cớ, ahêê lêy, coh vêêl ma nang nâu câi cơnh lâng cr’chăl moot ăt bhrợ đh’rưah ting t’ngay ting đơơh, ting đhộ bhưah, bh’rợ zư đơc, pa dưr apêê c’kir, pa dưr apêê c’kir vaih năc cr’van, pr’đơợ ha râu pa dưr k’rơ năc râu chr’năp pa bhlâng”./.

ĐỘC ĐÁO DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ QUỐC GIA LỄ HỘI ĐIỆN HUỆ NAM

Lễ hội điện Huệ Nam là hình thức sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng dân gian của người dân thành phố Huế. Mới đây, tại di tích Nghinh Lương Đình, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Huế tổ chức Lễ đón nhận danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội điện Huệ Nam.

Lễ hội truyền thống điện Huệ Nam (tên dân gian là điện Hòn Chén) được tổ chức tại địa điểm chính là điện Huệ Nam tọa lạc tại làng Hải Cát, phường Long Hồ, thành phố Huế. Đây là một lễ hội dân gian nhưng lại pha trộn yếu tố văn hóa cung đình rất độc đáo của xứ Huế.

Lễ hội này đã trải qua quá trình hình thành, phát triển hàng trăm năm và ngày càng thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương tham dự. Trong giai đoạn đầu, lễ hội điện Huệ Nam chỉ diễn ra trong phạm vi khu vực điện thờ, về sau có sự tham gia của dân làng Hải Cát và dần dần phổ biến rộng rãi trong nhân dân. Ngày nay, lễ hội truyền thống điện Huệ Nam mang sắc thái của các Thánh môn đệ tử thờ Mẫu ở Việt Nam, và thực sự trở thành một trong những sản phẩm văn hóa tiêu biểu của vùng đất Huế.  

Nghệ Nhân Ưu tú Lê Văn Ngộ, Trưởng Ban bảo trợ di tích điện Huệ Nam, Chủ tịch Chi Hội di sản văn hóa tín ngường thờ mẫu thành phố Huế cho biết: “Chúng tôi muốn rằng, tất cả những quần chúng cộng đồng theo mẫu là phải nhận thức đúng đắn về bản sắc văn hóa của dân tộc Việt và làm thế nào để bảo tồn cho được di sản phi vật thể này được Nhà nước phong tặng nhận danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và được thế giới công nhận là di sản văn hoá đại diện của nhân loại”.

Hiện nay lễ hội điện Huệ Nam được tổ chức đều đặn một năm hai lần vào tháng 3 và tháng 7 âm lịch, với các hình thức quan trọng là lễ cung nghinh Thánh Mẫu và chư vị tại Thánh đường 352 Chi Lăng thông qua nghi lễ rước bằng đường bộ, đường thủy, lễ Cáo yết, lễ Chánh tế tại điện Huệ Nam và đình làng Hải Cát, sinh hoạt tín ngưỡng, thực hiện nghi lễ hầu đồng trên các bằng án. Lễ hội điện Huệ Nam thể hiện được tầm ảnh hưởng, quy mô với sự tham gia đông đảo cộng đồng Thánh môn đệ tử của Mẫu và du khách thập phương trong và ngoài nước đến tham dự lễ hội.  

Đây cũng là  nét đẹp thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt (Di sản văn hóa phi vật thể đã được UNESCO ghi danh) được thể hiện một cách độc đáo. Anh Nguyễn Hữu Cảnh, một tín đồ đến từ tỉnh Quảng Nam tham dự lễ đón nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội điện Huệ Nam cảm nhận: “Là một người con của đất Việt, cá nhân e tự hào, đó là một niềm vinh dự, em luôn luôn đặt trong tâm nguyện của mình, suốt đời phụng sự mẫu và đem nét đẹp của mình có thể là đi ra khắp thế giới. Tôn thờ đạo mẫu của mình, một nét đẹp của người Việt. Đạo nào thì cũng phải dạy mình con người làm tốt, làm đúng đời đẹp đạo và phải có tâm, có đức”.

Những hình thức như lễ tế cổ truyền, rước Mẫu, hát văn, hầu đồng được thể hiện trong lễ hội điện Huệ Nam được coi là một bảo tàng sống lưu giữ lịch sử, văn hóa qua thời gian. Đó là kho tàng truyền thuyết, huyền thoại gắn liền với các vị Thánh Mẫu và chư vị trong tín ngưỡng thờ Mẫu, đó còn là môi trường sống của những hình thức tế lễ, diễn xướng với âm nhạc, ca múa, các hình thức, trang trí, các quan niệm nhân sinh, ẩm thực, cách mặc truyền thống của người Việt. Tất cả đã tạo nên giá trị văn hóa đặc sắc của lễ hội. Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao thành phố Huế cho biết: “Đây là một vinh dự rất lớn, là một sự ghi nhận của chính phủ, của nhà nước đối với một tài sản văn hoá của một địa phương. Động viên cho cộng đồng nhân dân, những người đang nắm giữ di sản này có thêm động lực, có thêm quyết tâm để gìn giữ, bảo tồn di sản này. Một mặt khác, chúng ta thấy, trong xã hội đương đại với quá trình hội nhập ngày càng nhanh, càng sâu rộng, việc bảo tồn, gìn giữ, phát huy các di sản, biến các di sản thành tài sản, thành nguồn lực cho sự phát triển là điều hết sức quan trọng’./.