Tơợ bêl pa câl 10 p’nong a’ọc pa chô lãi k’nặ 20 ức đồng, coh c’rọol âng pr’loọng anoo Arất Van đhị vel Vinh, chr’val Tà Pơơ dzợ 30 p’nong ga mắc, k’tứi đoọng băn pa dưr zêng lâng a’ọc r’rưah lâng a’ọc m’ma. Anoo Van đoọng năl, zập c’moo pr’loọng đong anoo pa câl tơợ 3 tước 4 ruh lâng llâh 50 p’nong a’ọc lêệ lâng a’ọc m’ma, pa chô mơ 100 ức đồng.

A Rất Van băn a’ọc tăm tơợ c’moo 2018 tơợ bêl ting pâh lớp tập huấn kỹ thuật băn a’ọc âng chr’hoong bhrợ. Xoọc tr’nơợp, anoo bơơn vel đong zooi 01 p’nong a’ọc m’ma, anoo câl pa xoọng 1 p’nong, đh’rưah k’rong bhrợ c’rọol băn ting bh’rợ jưah băn p’loh jưah crọol. Đươi vêy k’rang ghit, 2 p’nong a’ọc m’ma âng pr’loọng đong anoo dưr pậ liêm, 1 c’moo nắc ơy rưah lâh 10 p’nog m’ma. Lêy băn vêy bh’nơơn, anoo xay lâng k’điêl nắc vặ 50 ức đồng tơợ Ngân hàng CSXH chr’hoong đoọng t’bhưah c’rọol bh’năn lâng băn pa xoọng a’đhăh lai.

Bơr pêê c’moo chô ooy đâu, c’rọol bh’năn âng pr’loọng đong anoo ta luôn băn k’nặ 100 p’nong a’ọc, Anoo Van moon: “A’ọc tăm bấc ngai câl đươi tu đoo yêm bhlầng, đươi cơnh đêêc pa câl chr’năp dal lâh lâng a’ọc lơơng, cung doọ lâh vaih pr’luh. Đhị cr’chăl Tết căh cợ bêl xay xơ nắc acu pa câl bơr pêê k’zệt p’nong. Đươi vêy b’băn, pr’ặt tr’mông pr’loọng đong zi ơy tệêm ngăn, vêy tr’bứi zên câl săm coh đong xang. Tước đâu cu kiêng bhrợ t’bhưah c’rọol pa zưm băn a’ọc tăm lâng bé đoọng pa chô thu nhập bấc lâh dzợ”.

Tơợ c’moo 2016, anoo Zơ Râm Đa đhị  vel A Liêng, chr’val Tà Bhing năc tơợp băn 10 p’nong a’ọc m’ma. Bhrợ cơnh pa choom âng cán bộ khuyến nông pa choom, anoo nắc ơy k’rong bhrợ c’rọol, vệ sinh liêm sạch, chơih câl m’ma băn ghit bhlầng lâng tiêm cha groong pr’luh. Coh c’rọol ta luôn vêy 2 p’nong a’ọc căn rưah, zập c’moo rưah tơợ 2-3 ruh pa chô mơ 50-60 p’nong a’ọc k’tứi.

Anoo Đa đoọng năl, đong m’bứi ma nuyh bhrợ năc anoo đơc băn mơ 10 p’nong, mơ dzợ pa câl m’ma đoọng ha pêê lâng chr’năp 1,2 – 1,5 ức đồng/p’nong. Lâh mơ băn a’ọc, pr’loọng đong anoo dzợ băn pa xoọng k’roọc, a tưch, a đha lâng choh tơơm cha p’lêê, choh crâng, dap lêy năc zập c’moo cung vêy pa chô mơ 100 ức đồng.“Pr’ặt tr’mông pr’loọng đong ơy liêm choom lâh đươi vêy b’băn. Lâng đợ zên pa chô cơnh xoọc đâu, acu nắc mặ k’rang pr’ặt tr’mông pr’loọng đong liêm choom lâh mơ, cha đăh zập. Đoọng t’bhưah cr’noọ bh’rợ lâng pa dưr dal thu nhập nắc acu ting pâh Hợp tác xã Nông Lâm nghiệp A Liêng đăh băn a’ọc tăm lâng t’bấc chr’noh chr’bêệt vel đong” - anoo Zơ Râm Đa prá xay. 

Chr’val Tà Bhing vêy lâh 700 pr’loọng, bấc bhlầng nắc đhanuôr Cơ Tu. Rau dưr vaih âng Hợp tác xã Nông Lâm nghiệp A Liêng, chr’val Tà Bhing moọt c’moo 2022 lâng đợ zên k’rong bhrợ âng Nhà nước k’nặ 1 tỷ đồng ơy t’vaih c’lâng bhrợ cha cung cơnh pa dưr kinh tế t’mêê đoọng ha đhanôr vel đong. Hợp tác xã buôn pa câl a’ọc m’ma lâng a’ọc lêệ pa zưm lang choh zập rau tơơm cha p’lêê lâng pa câl chr’noh chr’bêệt vel đong. Lâh mơ 15 cha nắc chính thức, hợp tác xã dzợ pa zưm lâng 10 pr’loọng b’băn đhị vel đong, đợ zên pa chô lâh 300 ức đồng zập c’moo. Bh’nơơn xoọc tr’nơợp âng cr’noọ bh’rợ nâu ơy xăl cơnh cr’noọ pr’chăp đăh b’băn âng đhanuôr coh zr’lụ. T’cooh Tơ Ngôl Kía, Chủ tịch UBND chr’val Tà Bhing, chr’hoong Nam Giang xay truih:“Bh’rợ pa xiêr đha rựt crêê tước pr’ặt tr’mông âng đhanuôr đhị vel đong. Cr’chăl hay, vel đog ơy p’loon tơợ zên zập xa nay bh’rợ, dự án đoọng zooi đhanuôr chô đăh m’ma chr’noh, zên vặ, tập huấn kỹ thuật t’bhlầng pa dưr pr’ặt tr’mông, coh đêêc t’bhlầng băn a’ọc tăm. Chr’val cung ơy bhrợ pa dưr Hợp tác xã Nông Lâm nghiệp A Liêng đoọng ha đhanuôr pa zưm b’băn. Đươi vêy cơnh đêêc nắc đợ pr’loọng đha rựt ơy xiêr bấc tơợ 47% (c’moo 2022) dzợ 12% (c’moo 2024)”.

T’cooh Nguyễn Đăng Chương, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Nam Giang moon ghit, chr’hoong t’đui đoọng pa dưr zập tơơm ch’rnoh, bh’năn băn liêm choom lâng pr’đơợ da ding ca coong lâng t’pâh pa dưr ting t’nooi, k’bhuh pr’loọng, hợp tác xã. Tước nâu kêi, chr’hoong ơy bhrợ pa dưr 25 cr’noọ bh’rợ ting t’nooi chr’năp, pa chô bh’nơơn dal. Ting cơnh t’cooh Chương, cơnh đăh b’băn, prang chr’hoong vêy lâh 19.500 p’nong bh’năn, coh đêêc mơ 6.500 p’nong a’ọc tăm. Xoọc đâu, vel đong ơy băn pa dưr a’ọc tăm âng k’bhuh pr’loọng băn đhị chr’val Tà Pơ vaih nắc bh’nơơn OCOP 3 sao. Nâu năc cung c’lâng bh’rợ âng chr’hoong pa zay bhrợ têng coh cr’chăl hay, zooi đhanuôr pa dưr kinh tế, z’lâh đha rựt đanh mâng tơợ b’băn.“Cơnh lâng a’ọc tăm âng vel đong xoọc đâu doọ k’rang k’đhap k’ra đăh pa câl, tu thị trường kiêng, đhị pa câl căh lâh bấc. Đhơ cơnh đêêc, bấc đhanuôr dzợ k’rang băn l’leh, doọ lâh k’rang băn cơnh lalăm. Apêê c’moo đăn đâu, r’dợ leh bấc pr’loọng băn bấc k’rong muy đhị, pa chô bh’nơơn dal. Chr’hoong t’pâh đhanuôr băn ting cr’noọ bh’rợ k’rong, pa zưm băn ting k’bhuh pa chô bh’nơơn kinh tế dal. Zập c’moo chr’hoong ra pặ lâh 2,4 tỷ đồng đoọng ha pêê chr’val bhrợ pa dưr cr’noọ bh’rợ b’băn, ch’choh đơơng chô bh’nơơn dal”- T’cooh Nguyễn Đăng Chương đoong năl./.

Đồng bào Cơ Tu khấm khá nhờ phát triển chăn nuôi

Heo cỏ là giống heo bản địa thích hợp với điều kiện miền núi, cho giá trị kinh tế cao. Những năm gần đây, ngày càng có nhiều hộ đồng bào Cơ Tu ở huyện miền núi Nam Giang, tỉnh Quảng Nam lựa chọn phát triển kinh tế gia đình từ nuôi heo cỏ. 

Sau khi xuất bán 10 con heo cỏ thu lãi gần 20 triệu đồng, trong trại nuôi của gia đình anh A Rất Van ở thôn Vinh, xã Tà Pơơ vẫn còn đàn heo gối đầu hơn 30 con lớn, nhỏ kể cả heo nái sinh sản và heo giống. Anh Van cho hay, mỗi năm gia đình anh xuất bán từ 3 đến 4 lứa với hơn 50 con heo thịt và heo giống, thu khoảng 100 triệu đồng.

 A Rất Van nuôi heo bản địa từ năm 2018 sau khi tham gia lớp tập huấn kỹ thuật chăn nuôi do huyện Nam Giang tổ chức. Lúc đầu, anh được địa phương hỗ trợ 01 con heo giống, anh mua thêm 1 con, đồng thời đầu tư làm chuồng nuôi theo hình thức bán thả rông. Nhờ chăm sóc đúng kỹ thuật, 2 con heo giống của gia đình anh phát triển tốt và sinh sản được hơn 10 con giống chỉ sau 1 năm. Thấy chăn nuôi hiệu quả, anh bàn với vợ vay 50 triệu đồng từ Ngân hàng CSXH huyện để mở rộng chuồng trại và nuôi thêm giống heo rừng lai. Vài năm gần đây, chuồng, trại của gia đình anh luôn duy trì gần 100 con heo. Anh Van khẳng định: “Heo đen được nhiều người mua vì chất lượng thịt thơm, ngon nên giá trị cũng cao hơn so với heo khác, ít dịch bệnh. Vào dịp Tết hoặc mùa cưới xin, tôi xuất bản mấy chục con mang lại cho gia đình số tiền khá lớn. Nhờ chăn nuôi, kinh tế gia đình dần ổn định, có tiền mua sắm đầy đủ vật dụng trong nhà. Tôi đang tính mở rộng quy mô nuôi heo đen kết hợp nuôi thêm dê để tăng thu nhập cho gia đình hơn nữa”.

Từ năm 2016, anh Zơ Râm Đa ở thôn A Liêng, xã Tà Bhing bắt đầu nuôi 10 con heo giống. Làm theo hướng dẫn của cán bộ khuyến nông, anh đầu tư xây dựng chuồng trại khép kín, vệ sinh sạch sẽ, lựa chọn con giống kỹ càng, tuân thủ khẩu phần ăn và tiêm phòng dịch bệnh đầy đủ cho heo. Trong chuồng luôn có 2 con heo nái, mỗi năm sinh sản từ 2-3 lứa cho khoảng 50-60 con giống. Anh Đa cho biết, nhà ít người nên anh chỉ để lại nuôi khoảng 10 con heo thương phẩm, còn lại bán heo giống với giá từ 1,2-1,5 triệu đồng/con. Ngoài nuôi heo, gia đình anh còn nuôi thêm bò, gia cầm và trồng một số loại cây ăn quả, trồng rừng, tính ra mỗi năm thu được hơn 100 triệu đồng. “Cuộc sống gia đình có nhiều thay đổi nhờ phát triển chăn nuôi. Với nguồn thu nhập hiện nay, mình có thể tự chủ kinh tế, lo được cho gia đình và ba mẹ đầy đủ, ăn uống, chi phí sinh hoạt hằng ngày không thiếu. Để mở rộng và tăng thu nhập, tôi còn tham gia Hợp tác xã Nông Lâm nghiệp A Liêng chuyên về nuôi heo đen và nông sản địa phương nữa”. Anh Zơ Râm Đa cho hay. 

Xã Tà Bhing có hơn 700 hộ, chủ yếu là đồng bào Cơ Tu. Sự ra đời của Hợp tác xã Nông Lâm nghiệp A Liêng, xã Tà Bhing vào năm 2022 với vốn đầu tư của Nhà nước gần 1 tỷ đồng đã mở ra cơ hội cũng như tư duy phát triển kinh tế mới cho người dân địa phương. Hợp tác xã chuyên cung cấp heo giống và heo thương phẩm kết hợp trồng các loại cây ăn quả và kinh doanh nông sản địa phương. Ngoài 15 thành viên chính thức, hợp tác xã còn liên kết với 10 hộ chăn nuôi tại địa phương, doanh thu đạt hơn 300 triệu đồng mỗi năm. Hiệu quả bước đầu của mô hình làm thay đổi tư duy chăn nuôi của bà con trong vùng.

Ông Tơ Ngôl Kía, Chủ tịch UBND xã Tà Bhing, huyện Nam Giang cho biết: “Công tác giảm nghèo tác động lớn đến đời sống bà con tại địa phương. Thời gian qua, địa phương đã tranh thủ nguồn vốn từ các chương trình, dự án để hỗ trợ bà con về cây, con giống, vốn vay, tập huấn kỹ thuật đẩy mạnh phát triển kinh tế, trong đó đẩy mạnh chăn nuôi heo cỏ bản địa. Xã cũng đã xây dựng Hợp tác xã Nông Lâm nghiệp A Liêng để bà con liên kết chăn nuôi, học tập kỹ thuật. Nhờ vậy mà tỷ lệ giảm nghèo của địa phương giảm mạnh từ 47% (năm 2022) xuống còn 12% (năm 2024)”. 

Ông Nguyễn Đăng Chương, Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Giang khẳng định, huyện ưu tiên phát triển các giống cây trồng, con vật nuôi phù hợp với điều kiện miền núi và khuyến khích phát triển theo chuỗi liên kết tổ, nhóm hộ, hợp tác xã. Đến nay, huyện đã xây dựng dựng được 25 mô hình sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị nông nghiệp, chăn nuôi hiệu quả. Theo ông Chương, riêng lĩnh vực chăn nuôi, toàn huyện có hơn 19.500 con gia súc, trong đó khoảng 6.500 con heo cỏ. Hiện, địa phương đã xây dựng heo cỏ của các nhóm hộ liên kết chăn nuôi ở xã Tà Pơ thành sản phẩm OCOP 3 sao. Đây cũng là hướng đi mà huyện nỗ lực thực hiện thời gian qua, giúp bà con phát triển kinh tế, thoát nghèo bền vững từ chăn nuôi. “Với sản phẩm heo cỏ địa phương hiện tại không lo khó khăn về đầu ra, bởi vì thị trường rất ưa chuộng, thường xuyên khan hiếm nguồn cung cấp. Tuy nhiên, đa số người dân vẫn chăn nuôi nhỏ lẻ, ít chăm sóc theo tập quán cũ. Vài năm gần đây dần xuất hiện nhiều hộ nuôi heo tập trung, có đầu tư kiểu gia trại cho hiệu quả cao. Huyện rất khuyến kích mô hình chăn nuôi tập trung, liên kết nhóm, hộ cho hiệu quả kinh tế cao. Mỗi năm huyện phân bổ hơn 2,4 tỷ đồng cho các xã xây dựng các mô hình phát triển sản xuất chăn nuôi, trồng trọt mang lại hiệu quả cao"- ông Nguyễn Đăng Chương cho hay.