C’moo 2000, bêl t’mêê bơơn k’diic, pr’ăt tr’mông âng amoó Hôih Thị Un, coh cr’noon Tu Ngung - A Bung, chr’val A Rooi, chr’hoong Đông Giang năc zr’năh xr’dô pa bhlâng. K’diic năc xoọc lươt học coh xuôi, muy ađoo bhrợ pazêng rau bh’rợ tr’nêng coh đong, băn acoon k’tứi, bhrợ ha rêê, băn par pr’loọng đong đay. Amoó Un xay truih: Coh xoọc đêêc pr’ăt tr’mông zr’năh xr’dô pa bhlâng, năc muy ng’rơơm h’cơnh ooy choom z’lâh đhr’năng đharựt đha răh zr’năh k’đhap n’nâu. C’moo 2007, rau liêm choom năc tơợ bêl amoó lum muy cha năc manuyh buôn chêêc câl r’veh r’đoong âng đhanuôr lâng vêy ađoo n’nâu pa choom ooy bh’rợ bhrợ cha. Tơợ đêêc, amoó năc lướt câl pazêng rau r’veh r’đoong âng đhanuôr cơnh: prí, chứa, bhlăng xi, ahự, nghệ… năc pa câl cớ ooy ađoo acoon aduôn. Ting n’năc, amoó công ta đang moon đhanuôr coh cr’noon choh p’xoọng đoọng ta luôn vêy hàng ng’pa câl. Đươi vêy cơnh đêêc, amoó lâng pazêng pr’loọng đong đhanuôr coh bhươl cr’noon vêy đợ rau bơơn pay pa chô.

Bơơn k’rong zên, c’moo 2012, amoó năc bhrợ pa dưr bh’rợ bhrợ cha âng đay, cơnh: choh keo, choh quế, băn a ọc, câl máy xát ha roo… Zập c’moo, bh’rợ kinh tế n’nâu chô đơơng ha pr’loọng đong amoó k’nặ 100 ức đồng. Tơợ đêêc năc zooi diic điêl amoó bơơn bhrợ đong ăt vêy chr’năp 700 ức đồng. AmoÓ Hôih Thị Un prá xay: Coh c’rol a ọc âng pr’loọng đong vêy tơợ 8 tước 12 p’nong a ọc. Băn tơợ 4 tước 5 c’xêê năc choom đơơng pa câl, đợ zên bơơn pay pa chô k’nặ 30 ức đồng: “Tr’nơơp tơớp băn a ọc k’đhap bhlâng, tu b’băn cơnh bêl ahay, muy ng’bơơn r’veh tơợ crâng a năm chô băn, nâu coh t’tun n’nâu cu câl gọ rêết buah pay hèm p’xoọng ooy chr’na âng a ọc, đh’rưah lâng n’năc năc dzơ vêy n’cam, ch’neh. Lâh n’năc năc dzợ cu tiêm zơ nươu zâl cha groong pr’luh cr’ăy lâng c’chêệt a’muốt ha a ọc. Tu cơnh đêêc, mơ 4 tước 5 c’xêê choom ặ ng’pa câl. Tước nâu cơy ơy vêy kinh nghiệm băn năc cu kiêng băn, acu công t’mêê bhrợ t’bhưah c’rol đợ zên bhrợ 15 ức đồng.”

Căh ăt lâng đhr’năng ha ul đharựt, c’moo 2010, amoó Zơ Râm Thị Nho, coh cr’noon Pho, chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang năc tơớp bhrợ cha lâng bh’rợ băn a ọc. Coh tr’nơơp tơớp băn, căh vêy kinh nghiệm amoó Nho muy băn lâng r’veh a năm. Coh t’tun, amoó chêêc n’năl tơợ apêê ơy băn, zêệ p’xoọng n’cam, pa trơơi m’ma, băn par liêm choom năc a ọc âng pr’loọng đong amoó vaih liêm… C’moo 2012, g’luh tr’nơơp amoó pa câl a ọc bơơn lâh 40 ức đồng. Amoó pa trơơi m’ma a ọc, bhrợ t’bhưah c’rol băn. Zên bơơn k’miah đớc năc amoó choh đong t’mêê lâng đươi ooy bh’rợ băn a ọc. Xoọc đâu, coh c’rol vêy 20 p’nong a ọc pay lêệ lâng a ọc căn. Liêm choom bhlâng, amoo ma pa trơơi m’ma a ọc, zooi ha moó doọ bil zên câl m’ma a ọc lâng nhâm mâng rau liêm choom.

Căh muy băn a ọc, amoó Nho năc dzợ vặ zên Ngân hàng Chính sách xã hội câl máy xát ha roo, đươi dua ha bh’rợ b’băn lâng xát ha roo ha đhanuôr coh cr’noon. Lâh n’năc, amoó dzợ choh keo, choh quế, pa câl hàng tạp hoá… bhrợ t’vaih bh’rợ kinh tế zazum lâng đợ zên bơơn pay pa chô lâh 100 ức đồng coh zập c’moo. Amoó Zơ Râm Thị Nho xay truih, c’moo 2022, pr’loọng đong amoó bơơn t’bil lơi đharựt: “Xang bêl gluh tơợ xa nay pr’loọng đong đharựt năc vêy Nhà nước zooi đoọng vặ p’xoọng 10 ức đồng tơợ Quỹ pa dưr bhươl cr’noon đoọng bhrợ t’bhưah c’rol băn a ọc. Pr’loọng đong zi công ơy vặ p’xoọng 100 ức đồng tơợ Ngân hàng Chính sách xã hội bhrợ t’bhưah bh’rợ kinh tế pr’loọng đong, cơnh: băn c’roóc, băn hươu, choh crâng…”

Ting cơnh p’căn Đinh Thị Thết, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Pân đil chr’hoong Đông Giang, coh pazêng c’moo đăn đâu, apêê ađhi amoó manuyh acoon coh ting t’ngay n’năl ghít lâh mơ rau chr’năp âng bh’rợ pa dưr kinh tế pr’loọng đong. Xoọc đâu, Hội xoọc k’đhơợng lêy 15 xa nay bh’rợ tín dụng chính sách, lâng đợ zên vêy ta vặ lâh115 tỷ đồng ha 1.732 pr’loọng đong vặ. Bấc apêê ađhi amoó ơy đươi zên vặ crêê cơnh xa nay, rau liêm choom ghít bhlâng. P’căn Đinh Thị Thết xay moon: Coh c’moo 2024, coh vel đong vêy 22 pr’loọng đong pân đil ơy choom t’bil lơi đharựt: “Xoọc đâu apêê ađhi amoó t’bhlâng bhrợ cha lâng cr’noọ xa nay năc h’cơnh choom t’bil lơi đharựt. Muy pr’loọng đong bơơn t’bil lơi đharựt năc c’rơ đoọng bấc pr’loọng đong n’lơơng ting pa choom. T’piing lâng ahay tơợ bêl dzơơng, k’pân ma nợ, căh pân vặ zên bhrợ cha, tước nâu cơy apêê ađhi amoó năc ơy vặ zên chính sách, pr’choom bh’rợ pa dưr kinh tế, ting t’ngay t’bil lơi đharựt nhâm mâng.”

Rau t’bhlâng âng pazêng apêê pân đil cơnh amoó Hôih Thị Un lâng amoó Zơ Râm Thị Nho căh muy bhrợ t’vaih pr’ăt tr’mông nhâm mâng ha pr’loọng đong đay, ting n’năc apêê đoo năc dzợ bhrợ chr’va cr’noọ xa nay t’bhlâng bhrợ cha coh bhươl cr’noon đhanuôr acoon coh. Tơợ pazêng bh’rợ kinh tế k’tứi ha dợ liêm choom bấc, apêê đoo năc xay p’căh pân đil zr’lụ da ding k’coong choom bhrợ pa dưr kinh tế ha dang vêy ta zooi crêê cơnh lâng vêy cr’noọ t’bhlâng xay bhrợ./.

PHỤ NỮ CƠ TU Ở ĐÔNG GIANG VƯỢT KHÓ, THOÁT NGHÈO BỀN VỮNG

Ở huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, những câu chuyện vượt khó vươn lên của phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số đang viết nên trang mới cho vùng đất còn nhiều khó khăn này. Không chỉ đảm đang việc nhà, nhiều chị em đã mạnh dạn khởi nghiệp từ những mô hình sản xuất nhỏ, góp phần xóa đói, giảm nghèo.

Năm 2000, khi mới lập gia đình, cuộc sống của chị Hôih Thị Un, ở thôn Tu Ngung - A Bung, xã A Rooi, huyện Đông Giang gặp nhiều khó khăn. Chồng theo học nghề dưới xuôi, một mình chị phải cáng đáng mọi công việc trong nhà, chăm con nhỏ, phát nương, làm rẫy, nuôi sống cả gia đình. Chị Un kể: Những ngày ấy nghèo khổ lắm, chỉ mong có cách nào đó để thoát cảnh nghèo khó. Năm 2007, cơ hội đến khi chị gặp một thương lái chuyên thu mua nông sản chỉ vẽ cho chị cách làm ăn. Từ đó, chị mạnh dạn đứng ra làm đầu mối thu gom các loại nông sản của bà con như: chuối, dứa, sả, gừng, nghệ… để bán lại cho thương lái. Đồng thời, chị cũng vận động bà con trồng thêm nông sản để có nguồn hàng ổn định. Nhờ đó, cả chị và các hộ dân trong vùng đều có thêm thu nhập.

Tích góp được vốn, năm 2012, chị chuyển sang đầu tư phát triển mô hình kinh tế tổng hợp gồm: trồng keo, trồng quế, nuôi heo, mua máy xay xát lúa… Mỗi năm, mô hình kinh tế này đem lại cho gia đình nguồn thu nhập ổn định gần 100 triệu đồng. Có điều kiện, vợ chị dựng lại ngôi nhà mới trị giá gần 700 triệu đồng. Chị Hôih Thị Un cho biết: Chuồng nuôi heo của gia đình luôn có từ 8 đến 12 con. Nuôi 4 đến 5 tháng là xuất chuồng, mỗi lứa thu gần 30 triệu đồng. “Mới đầu nuôi heo em vất vả lắm, vì nuôi theo lối truyền thống, chỉ đi lấy rau rừng về nấu làm thức ăn cho heo, sau này em đầu tư nồi nấu rượu lấy hèm rượu bổ sung vào thức ăn cho heo, cùng với đó là em sử dụng cám gạo. Ngoài ra em còn tiêm thuốc phòng trừ dịch bệnh và xổ giun cho heo. Vì thế, cứ 4 đến 5 tháng là em có thể xuất chuồng. Đến nay em đã có kinh nghiệm nuôi rồi, em cũng vừa đầu tư hơn 15 triệu đồng để mở rộng chuồng trại”.

Không cam chịu nghèo khó, năm 2010, chị Zơ Râm Thị Nho, ở thôn Pho, xã Sông Kôn, huyện Đông Giang quyết định khởi nghiệp bằng mô hình nuôi heo. Lúc đầu, thiếu kinh nghiệm chị Nho chỉ biết dùng rau nuôi heo. Dần dần, chị học hỏi cách nấu cám, phối giống, chăm sóc đàn heo nên đàn heo nhà chị phát triển tốt.. Năm 2012, lần đầu tiên chị bán heo được hơn 40 triệu đồng. Chứ thế chị nhân giống, mở rộng mô hình chăn nuôi. Tiền dành dụm được chị xây nhà mới và tái đầu tư chăn nuôi. Hiện nay, trong chuồng chị nuôi luôn có 20 con heo thịt và heo nái. Đặc biệt, chị chủ động được nguồn giống do tự phối giống, giúp giảm chi phí và đảm bảo chất lượng.

Không chỉ dừng lại ở nuôi heo, chị Nho còn mạnh dạn vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội để đầu tư máy xay xát lúa, phục vụ chăn nuôi và nhận xay xát lúa cho bà con trong thôn. Ngoài ra, chị còn trồng keo, quế, mở cửa hàng tạp hóa… tạo thành mô hình kinh tế tổng hợp cho thu nhập hơn 100 triệu đồng mỗi năm. Chị Zơ Râm Thị Nho khoe, năm 2022, gia đình chị đã chính thức thoát nghèo: “Sau khi thoát nghèo được Nhà nước hỗ trợ vay thêm 10 triệu đồng từ nguồn Quỹ phát triển cộng đồng để mở rộng chuồng trại nuôi heo. Gia đình chị đã vay thêm 100 triệu đồng từ ngân hàng Chính sách xã hội để mở rộng mô hình kinh tế gia đình, như: nuôi bò, hươu sao, trồng rừng”…

Theo bà Đinh Thị Thết, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Đông Giang, những năm gần đây, chị em phụ nữ dân tộc thiểu số ngày càng nhận thức rõ tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế hộ gia đình. Hiện nay, Hội đang quản lý 15 chương trình tín dụng chính sách, với tổng dư nợ hơn 115 tỷ đồng cho 1.732 hộ vay. Nhiều chị em đã sử dụng vốn đúng mục đích, đạt hiệu quả rõ rệt. Bà Đinh Thị Thết cho biết: Trong năm 2024, trên địa bàn huyện có 22 hộ phụ nữ thoát nghèo. “Hiện nay các chị em luôn chăm lo phát triển kinh tế với mục đích là làm sao để thoát nghèo. Một hộ thoát nghèo thành công sẽ là động lực để nhiều hộ khác học hỏi và làm theo. So với trước đây từ chỗ ngại ngùng, lo sợ vay vốn, đến nay chị em đã mạnh dạn tiếp cận chính sách, học hỏi mô hình kinh tế, từng bước thoát nghèo bền vững”.

Sự nỗ lực của những phụ nữ như chị Hôih Thị Un và chị Zơ Râm Thị Nho không chỉ mang lại cuộc sống ổn định cho gia đình, mà họ còn góp phần lan tỏa tinh thần tự lực, tự cường trong cộng đồng dân tộc thiểu số. Từ những mô hình kinh tế nhỏ nhưng hiệu quả, họ đã chứng minh rằng phụ nữ vùng cao hoàn toàn có thể làm chủ kinh tế nếu được hỗ trợ đúng cách và có ý chí vươn lên./.