Chr’năp bhlâng, zr’lụ crâng c’kir lâng lâh 2.555 t’nơơm n’loong vêy ta xay moon năc tơơm n’loong c’kir Việt Nam, bấc tơơm n’loong lâng muy r’bhâu c’moo; pazêng rau bhơi xấc, chym, ađhăh, k’ruung, tọm đác, tran chăng, bấc rau tơơm zơ nươu; văn hoá chr’năp pr’hay vêy ta zư lêy crêê liêm. Nâu đoo năc rau liêm choom bấc pa bhlâng đoọng Tây Giang pa dưr du lịch liêm choom nhâm mâng.

T’hước pa dưr du lịch liêm choom, chr’hoong Tây Giang ơy đơơh loon bhrợ pa dưr nghị quyết, pazêng cr’noọ bh’rợ doọ lâh đanh lâng đanh đươnh, xay moon ooy bh’rợ quy hoạch pazêng zr’lụ du lịch đhị vel đong. Ghít năc, chr’hoong Tây Giang bhrợ t’vaih Nghị quyết số 17 âng Huyện uỷ, Nghị quyết 32 âng HĐND chr’hoong “Ta đang moon k’rong t’pâh pa dưr du lịch chr’hoong Tây Giang cr’chăl c’moo 2024 - 2020 lâng cr’noọ bh’rợ tước c’moo 2030”; cr’noọ bh’rợ lướt ch’mêệt lêy đhr’năng pazêng zr’lụ du lịch coh pazêng pr’đươi ng’zư lêy năc c’kir cấp tỉnh laang xay moon zư lêy p’xoọng pazêng zr’lụ c’kir ha mơ dzợ coh chr’hoong Tây Giang; cr’noọ bh’rợ pa dưr du lịch liêm choom âng Tây Giang tước c’moo 2025…

Ting cơnh t’cooh Bríu Hùng, Trưởng phòng Văn hoá - khoa học lâng thông tin chr’hoong Tây Giang, coh cr’chăl ahay chr’hoong ơy t’bhlâng pa liêm bha ar bha tơ pazêng c’kir đoọng xay moon zư lêy cr’chăl c’moo 2025 - 2029 pazêng Da ding n’loong Zriing (chr’val Axan), C’lâng bhooh (chr’val Lăng lâng Tr’hy), zr’lụ chiến thắng Kaxăh (chr’val Dang), zr’lụ chiến thắng Apăl (chr’val Avương), Huyện uỷ lâm thời Kagruúc (chr’val Lăng), Chữ ty vêy ta boọc đhị đhâl coh tu k’ruung Avương (cr’noo Nal, chr’val Lăng). Chr’năp lâh mơ, c’moo 2024 Tây Giang vêy ta moon năc Tơơm n’loong C’kir Việt Nam lâng 959 tơơm Crêệ đhị chr’val Lăng lâng 11 tơơm n’loong Zriing đhị chr’val Gari.

Đh’rưah lâng n’năc, Bhiệc bhan bhuôih crâng vêy vel đong bhrợ coh zập c’moo đh’rưah lâng Bhiệc bhan Moot Gươl t’mêê âng đhanuôr Cơ Tu zr’lụ ếp; Bhiệc bhan Pr’ngoóch bhươl cr’noon âng manuyh Cơ Tu zr’lụ ếp; Bhiệc bhan cha ha roo t’mêê âng đhanuôr Cơ Tu dal… Nâu đoo năc pazêng bhiệc bhan ty đanh âng đhanuôr Cơ Tu vêy ta bhrợ pa dưr cớ cơnh ty đanh ahay. Tơợ đêêc, n’jưah zư lêy, pa dưr lâng zư lêy đh’rưah bhrợ zr’ziêng bhươl cr’noon lâng cr’noon, chr’val lâng chr’val, bhươl cr’noon Cơ Tu; cơnh lơơng cậ năc đươi dua, bhrợ pa dưr pr’đươi du lịch.

T’cooh Bríu Hùng, Trưởng phòng Văn hoá - Khoa học lâng Thông tin chr’hoong Tây Giang prá xay: “Coh pazêng c’moo ahay, phòng ơy xay moon xa nay bh’rợ ooy UBND chr’hoong xay bhrợ đề án 601 ooy bh’rợ pa dưr văn hoá thể thao lâng du lịch, coh đêêc, t’bhlâng pa dưr du lịch liêm choom. Chr’năp bhlâng, coh đêêc ơy xay bhrợ bha ar đoọng xay moon zr’lụ crâng hơơ nghêê c’kir lâh 2.250 tơơm n’loong, zư lêy ta nih liêm đợ k’ruung, tọm đác, tran chăng đoọng pa dưr du lịch. Tước nâu cơy, Tây Giang ơy xay moon bấc c’kir lịch sử, cruung đác liêm pr’hay, ting n’năc pa dưr cớ bhiệc bhan ty đanh cơnh Bhiệc bhan Moot Gươl t’mêê, đhr’niêng bhuôih gươl t’mêê, pr’ngoóch. Tơợ đêêc k’đơơng t’pâh ta mooi tước ooy Tây Giang”.

Đh’rưah lâng pazêng rau liêm choom đoọng t’hước ooy bh’rợ pa dưr du lịch liêm choom, coh cr’chăl ahay, chr’hoong Tây Giang ơy xay bhrợ liêm choom bh’rợ k’đhơợng lêy lâng pa dưr rau chr’năp c’kir văn hoá acoon coh. Chr’hoong đớc c’rơ bhr’lậ pa liêm lâng pa dưr rau chr’năp âng pazêng c’kir, pazêng c’kir vêy ta zư lêy crêê cơnh xa nay. Lâh n’năc, vel đong ơy bhrợ lớp pa choom n’đhưưng n’toong lâng Tân tung da dặ coh pazêng trường, pazêng chr’val; lớp pa choom văn hoá “P’rá lâng Chữ xrặ Cơ Tu”.

P’loon Dự án 6, Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ăt tr’mông coh zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong, cr’chăl c’moo 2021 - 2030, chr’hoong Tây Giang ơy k’rong, câl 75 bộ tr’coọ xa nul ty đanh âng manuyh Cơ Tu, đơơng đoọng ha Câu lạc bộ Chiing, Ch’gâr, Bhr’nooh lâng Tân tung da dặ âng 63 bhươl cr’noon, 10 chr’val lâng 02 cr’noon du lịch bhươl cr’noon; Pa liêm Bhươl cr’noon ty đanh Cơ Tu; Bhr’lậ pa liêm bhươl cr’noon du lịch Văn hoá - Du lịch cr’noon Ta Lang (chr’val Bhalêê), cr’noon Pơr’ning (chr’val Lăng). Lâh n’năc, chr’hoong ơy bhrợ 10 zr’lụ bhrợ t’vaih ơy đươi công nghệ thông tin đoọng chuyển đổi số coh pazêng chr’val; bhrợ têng liêm xang Zr’lụ chiến thắng T’râm (chr’val Axan).

T’cooh Bríu Hùng, Trưởng phòng Văn hoá - khoa học lâng thông tin chr’hoong Tây Giang prá xay p’xoọng: “Xay bhrợ Dự án 6, Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiêc k’ruung pa dưr pr’ăt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong, cr’chăl c’moo 2021 - 2030, Phòng ơy bhrợ bh’rợ pa choom đhanuôr xay bhrợ, coh đêêc zooi pr’đươi, pr’đươi pa choom công cơnh đoọng chiing, ch’gâr ha pazêng zr’lụ du lịch cruung đác, đoọng ha pazêng bhươl cr’noon cơnh chiing, bhr’nooh đoọng đươi dua ha bh’rợ zư lêy pazêng rau bhiệc bhan ga măc; bhr’lậ pa liêm bhươl cr’noon ty đanh Cơ Tu, 01 Gươl cr’noon Pơr ning chr’val Lăng, 01 đong dal cr’noon Ta Lang chr’val Bhalêê đoọng k’đơơng t’pâh ta mooi tước ooy vel đong đoọng pa dưr du lịch liêm choom lâng zư lêy văn hoá ty đanh âng manuyh Cơ Tu”.

Tơợ cơ chế, chính sách zooi đoọng âng vel đong coh bh’rợ pa dưr du lịch, đợ ta mooi tước la lêy đhị pazêng zr’lụ du lịch coh chr’hoong bấc lâh mơ, lâng k’dâng 5.500 ta mooi tước (bấc bhlâng năc ta mooi coh k’tiếc k’ruung). Năc ơy vêy bấc c’bhuh “zooi zr’lụ da ding k’coong dal”, c’bhuh Farmtrip, Tập đoàn TAAD… tước lêy, pa chăp ch’mêệt lêy, đươi dua rau liêm choom âng du lịch coh vel đong, bhrợ bh’rợ hội thảo, prá xay lâng bấc rau xa nay cơnh “Pa dưr rau chr’năp âng crâng c’kir, pa têệt văn hoá Cơ Tu pa dưr du lịch Tây Giang liêm choom lâng nhâm mâng lâh mơ”.

Đh’rưah lâng bh’rợ t’bhlâng pa dưr du lịch, chr’hoong Tây Giang công t’bhlâng xay bhrợ pazêng zr’lụ đhêy ăt, pa choom apêê cán bộ k’đhơợng xay nhà nước ooy du lịch đoọng xay bhrợ liêm choom lâh mơ đoọng ha ta mooi tước la lêy, đhêy ăt./.

TÂY GIANG HƯỚNG ĐẾN PHÁT TRIỂN DU LỊCH XANH

Huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam có thế mạnh điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu mát mẻ, độ che phủ rừng tự nhiên cao. Đặc biệt, khu rừng di sản với hơn 2.555 cây đã được công nhận là cây di sản Việt Nam, nhiều cây trên một nghìn năm tuổi; hệ động thực vật, sông, suối, thác ghềnh, nhiều loại cây dược liệu đa dạng; giá trị bản sắc văn hóa truyền thống được bảo tồn nguyên vẹn. Đây là lợi thế lớn để Tây Giang phát triển du lịch xanh bền vững.

Hướng đến phát triển du lịch xanh, huyện Tây Giang đã chủ động xây dựng nghị quyết, các kế hoạch ngắn hạn và dài hạn, đưa vào quy hoạch các điểm du lịch trên địa bàn. Cụ thể, huyện Tây Giang ban hành Nghị quyết số 17 của Huyện ủy, Nghị quyết 32 của HĐND huyện “Kêu gọi thu hút đầu tư phát triển du lịch huyện Tây Giang giai đoạn 2014-2020 và tầm nhìn đến năm 2030”; kế hoạch khảo sát hiện trạng các điểm di tích nằm trong danh mục bảo vệ là di tích cấp tỉnh và đăng ký bảo vệ thêm các điểm di tích còn lại trên địa bàn huyện Tây Giang; kế hoạch phát triển du lịch xanh Tây Giang đến năm 2025… 

Theo ông Bríu Hùng, Trưởng phòng Văn hóa - khoa học và thông tin huyện Tây Giang, thời gian qua huyện đã tập trung hoàn thiện hồ sơ các di tích để đăng ký bảo vệ giai đoạn 2025-2029 gồm Đôi cây Đa (xã Axan), Đường muối (xã Lăng và Tr’hy), địa điểm chiến thắng Kaxăh (xã Dang), địa điểm chiến thắng Apăl (xã Avương), Huyện ủy lâm thời Kagruúc (xã Lăng), Chữ cổ khắc trên đá ngọn sông Avương (thôn Nal, xã Lăng). Đặc biệt hơn, năm 2024 Tây Giang được công nhận Cây Di sản Việt Nam đối với 959 cây Lim xanh tại xã Lăng và 11 cây Đa tại xã Gari.

Cùng với đó, Lễ hội Khai năm Tạ ơn rừng được địa phương tổ chức định kỳ hàng năm cùng với các Lễ hội Mừng Gươl mới của dân tộc Cơ Tu vùng thấp; Lễ hội Nhập làng của dân tộc Cơ Tu vùng thấp; Lễ hội Mừng lúa mới của dân tộc Cơ Tu vùng cao… Đây các lễ hội truyền thống của đồng bào Cơ Tu được phục dựng nguyên bản. Qua đó, vừa gìn giữ, phát huy và bảo tồn vừa gắn kết giữa thôn với thôn, xã với xã, cộng đồng dân tộc Cơ Tu; mặt khác còn khai thác, xây dựng thành sản phẩm phát triển du lịch.

Ông Bríu Hùng, Trưởng phòng Văn hóa - Khoa học và Thông tin huyện Tây Giang cho biết: “Trong những năm qua, phòng tham mưu UBND huyện triển khai đề án 601 về việc phát triển văn hóa thể thao và du lịch, trong đó chú trọng phát triển du lịch xanh. Đặc biệt trong đó xác lập hồ sơ để công nhận khu di sản rừng cây Pơ mu hơn 2.250 cây, bảo vệ nghiêm hệ thống sông suối thác ghềnh phát triển du lịch. Đến nay, Tây Giang được công nhận nhiều di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, đồng thời phục dựng lễ hội truyền thống Lễ hội Mừng Gươl mới, nghi lễ mừng Gươl mới, lễ nhập làng. Qua đó thu hút lưu lượng khách đến với Tây Giang”.

Cùng với nhũng tiềm năng và lợi thể hướng đến phát triển du lịch xanh, thời gian qua, huyện Tây Giang đã thực hiện tốt công tác quản lý và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. Huyện dành nguồn lực tu bổ, bảo tồn và phát huy giá trị hệ thống di tích, hầu hết các di tích được quản lý bảo vệ đúng theo quy định. Ngoài ra, địa phương đã tổ chức thành công các lớp truyền dạy đánh trống chiêng và múa Tân’tung Da’dá tại các điểm trường, các xã; lớp truyền giảng văn hóa “Tiếng nói và Chữ viết Cơ Tu”.

Tranh thủ Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 2021 – 2030, huyện Tây Giang đã sưu tầm, mua sắm 75 bộ nhạc cụ truyền thống Cơ Tu, cấp cho Câu lạc bộ Trống, Chiêng, Thanh la và múa Tân’tung Da’dá của 63 thôn, 10 xã và 02 làng di lịch sinh thái cộng đồng; Nâng cấp cải tạo Làng truyền thống Cơ Tu; Nâng cấp, cải tạo Làng Văn hóa-Du lịch cộng đồng thôn Ta Lang (xã Bhalêê), thôn Pơr’ning (xã Lăng). Ngoài ra, huyện đầu tư 10 điểm thiết lập hỗ trợ công nghệ thông tin để chuyển đổi số cho các xã; đầu tư hoàn thành công trình Điểm chiến thắng T’râm (xã Axan).

Ông Bríu Hùng, Trưởng phòng Văn hóa - khoa học và thông tin huyện Tây Giang thông tin thêm: “Thực hiện Dự án 6, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, giai đoạn 2021 – 2030, Phòng đã tổ chức tập huấn hướng dẫn người dân thực hiện, trong đó hỗ trợ vật dụng, dụng cụ để tập luyện cũng như tổ chức cấp trống chiêng cho các điểm du lịch sinh thái, cấp cho các thôn như trống chiêng, thanh la để phục vụ cho việc bảo tồn các lễ hội lớn; sửa chữa nâng cấp làng truyền thống Cơ Tu, 01 nhà Gươl thôn Pơ’ning xã Lăng, 01 nhà dài tại thôn Ta lang xã Bhalêê nhằm thu hút lượng khách đến địa phương để phát triển du lịch xanh và bảo tồn văn hóa truyền thông của người Cơ Tu”.

Từ cơ chế, chính sách hỗ trợ của địa phương trong phát triển du lịch, số lượng du khách đến tham quan tại các điểm du lịch trên địa bàn huyện tăng mạnh, với khoảng 5.500 du khách ghé thăm (chủ yếu khách nội địa). Đã có nhiều đoàn “Tiếp sức vùng cao”, đoàn Farmtrip, Tập đoàn TAAD… đến tham quan, nghiên cứu, khảo sát khai thác tiềm năng du lịch trên địa bàn, tổ chức hội thảo, tọa đàm với nhiều chủ đề như “Phát huy giá trị rừng di sản, gắn với văn hóa Cơ Tu phát triển du lịch Tây Giang một cách hiệu quả và bền vững”.

Song song với việc đẩy mạnh phát triển du lịch, huyện Tây Giang cũng chú trọng đầu tư các điểm dừng chân, lưu trú, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước về du lịch nhằm phục vụ tốt nhất cho du khách đến tham quan, nghỉ dưỡng./.