Xang 5 c’moo xay bhrợ cr’chăl 1 (2021-2025), apêê pr’đhang bh’rợ âng Dự án 8 âi vêy bâc râu liêm choom, bhrợ t’vaih pr’đơợ tr’xăl ooy c’năl, tr’xăl ooy cơnh pa chăp, cơnh bhrợ âng đha nuôr đhị apêê chr’val, vêêl bhươl pa bhlâng zr’năh k’đhap, chroi đoọng đh’rưah lâng apêê vêêl đong xay bhrợ liêm muy bơr xa nay pr’hân cơnh lâng pân đil, p’niên k’tứi lâng bhrợ pa dưr ma mơ mr’cơnh đhị zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding ca coong.

Bâc cơnh xay moon, đợ bhrợ la lay ooy zr’lụ ma mông, ooy pr’đơợ học tập… âi lâng công xooc năc g’roong bhrợ ha cr’noọ cr’niêng bơơn học tập, bơơn pa dưr âng pa bhlâng bâc p’niên k’tứi zr’lụ da ding ca coong dưr ch’ngai đh’vơch. Giàng Thị Xính - học sinh trường THCS lâng THPT Bắc Hà, tỉnh Lào Cai xay moon, âi vêy bâc pr’zơc n’đil âng đay căh choom tươc trường tu g’roong ta groong n’nâu:

“Apêê pr’zơc coh zr’lụ da ding ca coong lum bâc râu zr’năh k’đhap, cơnh năc ca conh ca căn căh đoọng lươt học, căh năl ooy n’niên ca coon, băn zư x’mir lêy ca coon, pay k’diic n’niên ca coon đơợh, căh năl tươc ooy râu căh liêm crêê tu cơnh đêêc năc công vêy loom năc đơơh pay k’diic…”

Công năc đha nuôr acoon coh, pa bhlâng bâc râu t’bhlâng, zlâh đợ đhr’niêng bh’rợ căh liêm, đợ g’roong ooy cr’noọ pr’chăp đhị âng đay n’niên vaih, nâu câi, a đhi Hoàng Thị Vui âi năc ma nưih sinh viên âng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

“Bêl acu xiêr ooy Hà Nội năc ca conh ca căn pa bhlâng k’rang, ca conh ca căn ăt k’pân acu crêê ta lơi coh pr’ăt tr’mông coh thành phố, căh mă t’pun căh câ căh mă ma mông dh’rưah lâng thành phố nâu câi. N’đhơ cơnh đêêc cơnh lâng cu, lươt học, bơơn tươc trường, bơơn lum ăt lâng pr’zơc t’mêê, thầy cô t’mêê, dzợ vêy p’xoọng c’năl bh’riêl t’mêê. Xooc đâum bêl acu âi năc sinh viên âng trường Đại học Sư phạm ă, năc acu rơơng xang bêl tốt nghiẹp acu vêy choom đơơng âng đợ acoo chữ chô lâng vêêl bhươl”.

Giàng Thị Xính, Hoàng Thị Vui năc 2 coh pa bhlâng bâc apêê pa trơơi loom  p’zay âi bơơn xay truih tươc k’noọ 1 r’bhâu giáo viên lâng học sinh âng 6 trường học coh vêêl đong tỉnh Cao Bằng đhị bh’rợ truyền thông chr’năp: “ Băr chr’ngai - bhưưng ang tr’ang tr’clá” âng Bảo tàng Pân đil Việt Nam pa zum lâng UNESCO Việt Nam, Sở Giáo dục lâng Đào tạo tỉnh Cao Bằng bhrợ t’mêê đâu. Bh’rợ chr’năp n’nâu xơợng đươi bhrợ Dự án 8, năc đoọng bhrợ pa dưr lâng p’too moon loom z’lâh, pa trơơi loom p’zay lâng đh’rưah apêê ađhi học sinh học tập, dưr pâ banh lâng ting t’pun cr’noọ cr’niêng âng đay, băr dzang xa nay “Pân đil acoon coh năc t’bhlâng bhrợ c’la pr’ăt tr’mông”.

Coh pr’đhang bh’rợ Dự án 8, bâc vêêl đong công âi bhrợ pa dưr liêm choom bâc pr’đhang bh’rợ tu râu liêm choom âng pân đil lâng p’niên k’tứi. Apêê bh’rợ xay bhrợ âi lâng xooc đơơng chô bh’nơơn dal, bhrợ cr’đơơng liêm cơnh lâng râu pa dưr âng p’niên k’tứi lâng pân đil đha nuôr acoon coh. Pr’căn Lường Thị Thanh Thủy - Chủ tịch Hội Liên hiệp Pân đil chr’hoong Thuận Châu, tỉnh Sơn Lan đoọng năl:

“Lâh 3 c’moo ha nua azi xay bhrợ pa dưr apêê pr’đhang bh’rợ HTX pân đil tơơp bhrợ cha, bhrợ apêê g’luh thi apêê pr’đhang bh’rợ tơơp bhrợ cha lâng bơơn lêy bâc ngai pân đil choom bhrợ cha lâng bhrợ t’bhưah pr’đhang bh’rợ. Đh’rưah lâng ting pâh pa dưr tr’mông năc apêê ađhi amoó công ting pâh bâc lâh mơ ooy apêê xa nay chính trị”.

Ting t’ngay ting vêy bâc tổ chức xã hội đơc đoọng râu k’rang lâng bâc bh’rợ xa nay liêm ghit, zooi apêê ađhi k’tứi zr’lụ đha nuôr acoon coh. Râu đâu vêy chr’năp chroi đoọng băn pa dưr lâng pa xăr cr’noọ cr’niêng âng p’niên k’tứi da ding ca coong dưr vaih la lua. Ooy kế hoạch xay bhrợ coh cr’chăl tươc, pr’căn Nguyễn Thị Minh Hương - Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp pân đil Việt Nam xay truih:

“Liên hiệp Pân đil vêy t’bhlâng đh’rưah lâng zâp câp zâp ngành lâng apêê vêêl đong bhrợ apêê bh’rợ zooi pân đil lâng p’niên n’đil zr’lụ đha nuôr acoon coh lâng da ding. Azi công gr’hoot xơợng bhrợ pa zêng apêê bh’rợ mr’cơnh đoọng zooi zâp pân đil lâng p’niên n’đil n’đhơ ăt coh da ding ca coong ch’ngai bha dăh n’đhơ zr’lụ k’noong k’tiêc zr’lụ hải đảo công vêy bơơn đươi dua apêê bh’rợ xa nay pa dưr tr’mông tr’meh âng vêêl đong, đhị đêêc năc căh vêy pân đil n’đoo, p’niên n’đil n’đoo crêê ta lơi coh cr’chăl t’mêê, cr’chăl dưr liêm k’rơ lâh mơ âng k’tiêc k’ruung”./.

THAY ĐỔI NẾP NGHĨ, CÁCH LÀM CỦA PHỤ NỮ VÀ TRẺ EM VÙNG CAO

Trong nỗ lực chung thu hẹp khoảng cách phát triển giữa thành thị và khu vực miền núi, đã có rất nhiều dự án cộng đồng được triển khai hỗ trợ đồng bào các dân tộc thiểu số, trong đó có Dự án  "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em" (gọi tắt là Dự án 8). Sau 5 năm triển khai thực hiện giai đoạn 1 (2021-2025), các mô hình, hoạt động của Dự án 8 đã có những tác động tích cực, tạo sự chuyển biến về nhận thức, thay đổi "nếp nghĩ, cách làm" của người dân tại các xã, thôn đặc biệt khó khăn, góp phần cùng các địa phương giải quyết tốt một số vấn đề xã hội cấp thiết đối với phụ nữ, trẻ em và thúc đẩy bình đẳng giới tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Những định kiến xã hội, những cách biệt về môi trường sống, về điều kiện học tập…đã và vẫn đang là rào cản khiến cho ước mơ được học tập, được phát triển của rất nhiều trẻ em vùng cao trở nên xa vời. Giàng Thị Xính – Học sinh trường THCS và THPT Bắc Hà, tỉnh Lào Cai tâm sự, đã có những bạn gái của mình không thể tiếp tục đến trường vì những rào cản này.

“Các bạn nữ trên vùng cao gặp rất nhiều khó khăn, như là bố mẹ không cho đi học, không hiểu biết về sinh sản, lấy chồng sinh con sớm, không biết tác hại nên là cũng có tâm lý đi lấy chồng sớm….”

Cũng thuộc dân tộc thiểu số, sau rất nhiều nỗ lực, vượt qua những định kiến, hủ tục, những rào cản về tư tưởng văn hóa nơi mình sinh ra, giờ đây, em Hoàng Thị Vui đã là cô sinh viên của Trường Đại học Sư phạm Hà Nội.

“Khi em xuống Hà Nội học thì bố mẹ rất lo lắng, bố mẹ vẫn nghĩ là e sẽ bị cô lập trong cuộc sống ở thành phố, sẽ không theo kịp hoặc bắt kịp xu hướng của các bạn thành phố bây giờ. Nhưng đối với em: đi học, được đến trường, được làm quen nhiều bạn mới, thầy cô mới, có them kiến thức mới, có them mối quan hệ xã hội và có thể hiểu biết hơn về thế giới bên ngoài. hiện tại, khi em đã trở thành một sinh viên của trường ĐH Sư phạm rồi thì em mong sau khi tốt nghiệp em sẽ có thể đem những con chữ về bản.”

Giàng Thị Xính, Hoàng Thị Vui là 2 trong số rất nhiều gương mặt truyền cảm hứng đã được giới thiệu tới gần 1 nghìn giáo viên và học sinh của 6 trường phổ thông cơ sở trên địa bàn tỉnh Cao Bằng trong sự kiện truyền thông ý nghĩa: “Vươn xa – Tỏa sáng” do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam phối hợp với UNESCO Việt Nam, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Cao Bằng tổ chức mới đây. Hoạt động truyền thông này hưởng ứng Dự án 8, nhằm khơi dậy và khích lệ tinh thần vượt khó, truyền cảm hứng và đồng hành giúp các em học sinh học tập, trưởng thành và theo đuổi ước mơ của mình, lan toả thông điệp “Phụ nữ dân tộc thiểu số hãy tự tin làm chủ cuộc sống”.

Trong khuôn khổ Dự án 8, nhiều địa phương cũng đã xây dựng thành công nhiều mô hình vì sự tiến bộ của phụ nữ và trẻ em. Các chương trình triển khai đã và đang mang lại hiệu quả, tác động tích cực đối với sự phát triển của trẻ em và phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số. Bà Lường Thị Thanh Thủy - Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La cho biết: 

“Hơn 3 năm vừa qua chúng tôi triển khai phát triển các mô hình HTX phụ nữ khởi nghiệp, tổ chức các cuộc thi các mô hình khởi nghiệp và phát hiện được các gương điển hình phụ nữ phát triển kinh tế, và tổ chức nhân rộng. Đồng thời với tham gia phát triển kinh tế thì các chị em cũng tham gia nhiều hơn vào các vấn đề chính trị”.

Ngày càng có nhiều tổ chức xã hội dành sự quan tâm bằng những chương trình, dự án cụ thể, hỗ trợ trẻ em vùng dân tộc thiểu số. Điều này có ý nghĩa quan trọng góp phần nuôi dưỡng và biến ước mơ của trẻ em cùng cao trở thành hiện thực. Về kế hoạch triển khai trong thời gian tới, bà Nguyễn Thị Minh Hương - Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam thông tin: 

“Liên Hiệp Phụ nữ sẽ tiếp tục cùng với các cấp các ngành và các địa phương tổ chức các hoạt động hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái vùng dân tộc thiểu số và miền núi. Chúng tôi cũng cam kết thực hiện tất cả các giải pháp đồng bộ để giúp mọi phụ nữ và trẻ em gái dù ở vùng núi xã xôi hay vùng biên cương hải đảo cũng sẽ được tiếp cận và thụ hưởng các chương trình phát triển KTXH của địa phương, qua đó thì không có một phụ nữ nào, một em gái nào bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”./.