Lơh ngan tŭ trồ geh tơngai tơnơ̆ mờ tŭ mìu sùm jŏ ngai, lŏ Thị Plông bal mờ bơklao lòt lơh broă tàm suơn tàm ƀòn Bu Prăng 1 A, sàh Quảng Trực, kơnhoàl Tuy Đức nàng pic plai măk ka. Lŏ Thị Plông pà git, suơn tờm măk ka geh tam rơlao 6 nam lài bơh sơntìl geh dà lơgar dong kờl. Bơh tŭ hơ̆, lŏ rề ơnàng rơhời ù tam phan mờ rơlao nggùl khà tờm măk ca neh geh tơnhào. Lŏ Thị Plông yal, plai măk ka tŭ do là phan krơi is ngan tàm ƀòn Bu Prăng dê.

Làng bol tàm ƀòn neh git tàm broă lơh is, pơr rañ, klơm tàm kơl dung mờ lòt tăc tàm ală tiah nàng ală cau blơi in mờ gam kơlôi tus mờ broă lơh gơs phan OCOP ƀòn lơgar dê tai. “Tŭ do suơn tam ơnàng 1 lồ 2 sào geh rơlao 300 tờm măk ka, 2 bơnah 3 khà tờm neh mờ gam ai tơnhào. Pah nam tơnhào geh di pơgăp bơh 80 tus 100 tơlăk đong. Plai măk ka bơh ƀòn Bu Prăng 1A dê kung gam geh ală kấp, gah lơh broă dong kờl lơh geh khà măt kă bro phan OCOP krơi is kơnhoàl Tuy Đức dê”.

Ngài mờ ƀòn Bu Prăng 1A di pơgăp 4 kơi sồ là ƀòn Bu Prăng 2A, sàh Quảng Trực, kơnhoàl Tuy Đức. tàm wàng ròng ơnàng 20 thơ̆k vuông, lŏ Thị Thảo gam kĭ nàng tăc iar bòr dơ̆ pe. Lŏ Thị Thảo yal, do là bòr iar geh bơtàu tơnguh bơh 90 nơm iar me geh Dà lơgar dong kờl nam lài. Bơdìh mờ broă geh dong kờl ròng, hìu nhă lŏ geh dong kờl priă nàng blơi măi tơwès ñhơ̆t, khàr ƀồm sơnơm gơsơ̆t tu nàng drơng broă lơh sa suơn sre in. Jơh ală phan dong kờl ndrờm geh cau tàm hìu nhă ngui di mờ jơnau kờñ, cèng geh cồng nha loh làng. Lŏ Thị Thải chờ hờp đơs: “Hìu añ geh pà măi tơwès ñhơ̆t, khàr ƀồm sơnơm gơsơ̆t tu nam 2019, mờ dờp geh 90 nơm iar ròng mờ 190 kĭ lơ̆ ai iar in sa. Bơh khà iar do, añ ròng tai tus 500 nơm, neh tăc 3 dơ̆, tơl dơ̆ tăc geh rơlao 15 tơlăk đong. Priă do añ ngui, tă priă bơsram kòn in mờ blơi tai lơ̆ nàng ròng iar. Tus do, añ pơn jăt tai dờp mờr 200 tờm măk ka nàng tam jăt rơndăp broă lơh pa. Nàng tam, añ neh jì ñhơ̆t, tờ bơtô mờ lơh phơng. Bơdìh hơ̆ tai, gam bơsram tai bơta chài sơnka sền gàr tờm măk ka bơh kwang bàng sàh, kơnhoàl bơto”.

Tàm kơnhoàl tiah nhàr lơgar Tuy Đức, càr Dăk Nông, geh bal dong kờl bơh ală broă lơh jơnau kờñ dà lơgar dê bè hìu nhă lŏ Thị Plông mờ lŏ Thị Thảo dê, geh 848 hìu. Làng bol geh tus bal mờ 39 rơndăp broă lơh mùl màl, bơh broă dong kờl lơh sa jăt mpồl geh kwơ, tus mờ broă sơn đờm mŭt kă bro, neh tơnguh bơta geh, dong kờl làng bol tơnguh rài kis, tơrmù rơƀah loh làng. Ồng Nguyễn Văn Minh, Kwang lam bồ Cơl dŭ lơh broă Jơi bơtiàn mờ Jăt yàng kơnhoàl Tuy Đức pà git, do là kơnhoàl tiah nhàr lơgar mờ mờr 40% khà kờp làng bol là jơi bơtiàn ờ gal cau, kis mờ broă lơh sa suơn sre.

Bơh broă lơh jơnau kờñ dà lơgar dê bè tơrmù rơƀah, làng bol ờ mìng geh dong kờl geh broă lơh tàm rài kis mờ gam geh bơto sồr tơl ală bơta, bơh bơta chài tam phan, ròng phan tus mờ git kơlôi sơnơng geh cồng nha tàm broă lơh sa: “Cơl dŭ lơh broă Jơi bơtiàn mờ Jăt yàng pơgồp bal mờ Cơl dŭ lơh broă Broă lơh sa suơn sre, Anih kơlôi sơnơng bơta chài Broă lơh drơng ala Broă lơh sa suơn sre mờ Anih duh broă làng bol ală sàh bơyai lơh sền wơl, rơwah di cau geh dờp. Mờ ai jơnau đơs bơh mpồl bơtiàn nàng git dong kờl phan tam lơi, phan ròng lơi mờ lơh geh mpồl jăt sền ală rơndăp broă lơh. Tàm hơ̆, bol añ lơh jăt gùng dà broă lơh at tê bơto broă tus tơl hìu nhă, nàng gàr niam broă dong kờl sùm bơtàu tơnguh niam, cèng geh cồng nha mùl màl ai làng bol in”.

Dăk Nông là càr tiah kơh bơnơm gam tìp uă kal ke tàm Tây Nguyên dê. Gùt càr tŭ do geh rơlao 695 rơbô nă làng bol, tàm hơ̆ geh 1 bơnah 3 là làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau, gơwèt 45 jơi bơtiàn dê. Lơh jăt Broă jơnau kờñ dà lơgar tơrmù rơƀah kơl jăp tiah làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau tơngai bơh nam 2021 tus 2025, càr Dăk Nông geh Dà lơgar dong kờl mờr 900 tơmàn đong lơh jăt ală rơndăp broă tơrmù rơƀah mùl màl bè: Dong kờl phan bơna; lơh geh uă broă lơh tàm rài kis, bơtàu tơnguh broă tơrmù rơƀah; dong kờl bơtàu tơnguh lơh sa, tơnguh phan sa bơkah; hìu ơm mờ broă lơh.

Mò Tôn Thị Ngọc Hạnh, Phó Củ tịc Anih duh broă làng bol càr Dăk Nông đơs, bơh tŭ broă lơh do geh lơh, tiah làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau tàm càr Dăk Nông neh tam gơl, bơh mpồl phan bơna, hìu bơsram, gùng lòt tus mờ rài kis làng bol. Khà hìu rơƀah tàm tiah làng bol jơi bơtiàn ờ gal cau mìng gam 2,99%, gơmù tus 4 dơ̆ pơn drờm mờ broă rơndăp lơh geh Mpồl duh broă làng bol càr ai lài mờ tơngai lơh broă. Tàm bơta tơrgùm bal càr mờ broă Cíñ phủ rơ̆p kĭ tơngai lơh broă dơ̆ bàr bơh nam 2025 tus 2030, mò Tôn Thị Ngọc Hạnh geh jơnau dan: “Ù tiah càr Dăk Nông tŭ do kung gam uă kal ke, mờ broă làng bol lik klàs rơƀah ờ hềt mùl màl kơl jăp. Den tàng, tàm tơngai dơ̆ bàr, tŭ càr geh tơmŭt bal rơ̆p geh broă tam gơl pa, broă lơh rơ̆p pơn jăt tai geh sền gròi lơh jăt. Pơn jăt tai cồng nha neh lơh geh bơh tơngai lơh broă sơnrờp dê, broă lơh do rơ̆p geh bơtàu tơnguh kơl jăp rơlao, dong kờl làng bol ờ mìng lik klàs rơƀah mờ gam geh dơ̆ niam nàng lơh pas mờ kơl jăp rơlao”.

Broă lơh tơrmù rơƀah tàm càr Dăk Nông neh mờ gam lơh geh ală cồng nha loh làng ngan, kơnờm mờ broă bơto sồr nền nòn bơh kwang bàng tàm ƀòn lơgar bal mờ broă lơh “at tê bơto broă”. Broă lơh di mờ tus di cau, bal mờ broă lơh ngan bơh làng bol dê, broă tơrmù rơƀah tàm càr Dăk Nông gam rơhời kơl jăp, gơs bơnàng jă nàng lơh geh cồng nha tơngai lơh broă pơn jăt tai tŭ Đảng mờ Dà lơgar pơn jăt tai dong kờl.