Gum pơgôp: Tơlơi djơ̆ lăp mơ̆ng djŏp rơnuk, hơdră ngă bruă mơ̆ng anăp truh pơ klôn mơ̆ng Ping gah

“Gum pơgôp, gum pơgôp, gum pơgôp prong - Tŭ yua, tŭ yua, tŭ yua hloh” - Jing tơlơi pơhiăp ƀu thâo wơr mơ̆ng Khua mir sir Hồ Chí Minh mơ̆ng kơplah wah rơnuk thun 20 truh kơ ră anai ăt dŏ hơnong đôč anŏ yôm, anŏ djơ̆. Lơ̆m dêh čar ta glăk dăp glăi, ngă hơbôt anom bruă kơđi čar; pơmut tơring čar, anom bruă, “dăp glăi lŏn ia”, pơphun akŏ pơjing anih đĭ kyar kjăp phik kơ lŏn ia, pran jua gum pơgôp jai hơmâo pơtrut tui hloh kơ mông pơkŏn.

Amăng rơnuk akŏ pơdong hăng bong kjăp lŏn ia mơ̆ng djuai ania Việt Nam, pran jua gum pơgôp jai hơmâo pơƀuh rơđah hloh, laih anun jing gru grua yôm biă mă. Yua hơmâo gum pơgôp mơn, ƀing ta pơjing tơlơi hŭi rơhyưt jing rơnuk rơnua, phă prai djŏp tơlơi pơmin sat “kah ania pơpha djuai” mơ̆ng ƀing ayăt roh.

Mơ̆ng hrơi phrâo akŏ pơdong, Ping gah Cộng sản Việt Nam khut khăt kiăo tui jơlan ngă bruă gum pơgôp abih bang djuai ania, lăng anun jing tơlơi gơñăm nao, ăt jing pran kơtang dưi ngă truh kih bruă hơkrŭ lŏn ia. Mơ̆ng thun 1943, Ping gah hơmâo ba tơbiă Hơdrôm hră gru grua Việt Nam hăng klâo mơta tơlơi iâu pơthưr, amăng anun hơmâo “Ngă bruă yua kơ abih bang mơnuih” - jing djŏp bruă khŏm yua kơ mơnuih ƀôn sang, tum pơƀut lu mơnuih gum ngă.

Ping gah hơmâo čih pơkra pơtrun lu tơlơi kơ pơtrut pran kơtang mơ̆ng tơlơi gum pơgôp djuai ania. Tơlơi pơtrun mrô 23 thun 2003 tal blung a ba tơbiă bruă “Pơtrut pran kơtang gum pơgôp abih bang djuai ania yua kơ mơnuih ƀôn sang pơdrong, lŏn ia kơtang, mơnuih mơnam dưm kơnar, mơnuih ƀôn sang ngă pô, thâo rơgơi”. Tơdơi kơ 20 thun, truh thun 2023, Ping gah ăt pơtrun dong mơn Tơlơi pơtrun mrô 43 kơ pơtrut gru grua đưm hăng pran gum pơgôp amăng rơnuk phrâo.

Tơlơi kiăng khŏm hơmâo mơ̆ng pơplih phrâo

Lŏn ia ta glăk gir kơtir pơplih phrâo, pơplih mơ̆ng anom bruă kơđi čar; dăp glăi anom bruă gong gai djŏp gưl hăng pơphun ngă bruă gong gai dua gưl. Tơlơi gơñăm nao lĕ ngă hơbôt anom bruă, ngă bruă klă tui, wai lăng klă, laih dong jao bruă, jao tơlơi dưi kjăp kơtang hloh kơ tơring čar, ƀôn prong.

Hơbô̆ bruă anai ƀu kơnong lui hĭ gưl tong krah ƀu kiăng đơi, bơ tơlơi yôm hloh lĕ pơphun glăi anih kiăng đĭ kyar kjăp, kiăng gong gai jê̆ giăm ană plơi hloh, yua kơ ană plơi, bơwih brơi ană plơi klă hloh; Gơnong glông ăt pơkă rơđah tơlơi dưi, hăng jao tơlơi dưi ngă bruă lu hloh kơ gong gai plơi pla, kiăng rim anih mă bruă klă, hơdeč, pơčeh phrâo, đĭ kyar lăp djơ̆ hăng tơlơi kiăng ră anai.

Khă hnun, bruă ngă hơbôt anom bruă kơđi čar; dăp glăi anih mă bruă ăt bơbeč djơ̆ mơn ƀing khua, mơnuih ping gah, mơnuih mă bruă...Tơlơi anun khŏm kiăng ngă bruă dưm kơnar, abih bang tŭ ư hăng gir run kơtang bruă kơđi čar, biă ñu lĕ lui hĭ tơlơi klă kơ hơjăn pô yua kơ abih bang mơnuih. Yua hnun, gum pơgôp amăng abih bang anom bruă čar jing boh pơkhoă ngă truh kih tơlơi pơplih phrâo anai.

Lơ̆m pơmut hrŏm hơdôm boh tơring, hơdôm tơlơi bơngơ̆t kơ anăn iâu phrâo, anih pơdong anom bruă, ƀudah ruah mơnuih ngă khua ăt hơmâo tơlơi pơhmu nao rai hlơi dưi hloh kơ pô hlơi. Laih dong, tơlơi phara gah gru grua, tơlơi phiăn, hăng tơlơi thâo rơgơi mơ̆ng hơdôm anom bruă ăt hơmâo tơlơi lông prong mơn. Bruă pơmut hrŏm hơdôm boh tơring gah kual čư̆ siăng hăng kual lŏn dăo, ƀudah kơplah wah tơring čar “pơdrong” hăng “rin” khŏm kiăng khua mua khŏm ngă bruă bơkơnar, thâo lăng pơ anăp, pơhlôm dưm kơnar djŏp mơta či đĭ kyar.

Tơdah ƀu gum pơgôp, ngă bruă djơ̆ hrŏm amra hơmâo tơlơi pleh ploh ƀudah pơgăn hĭ anŏ klă mơ̆ng anom bruă čar. Yua hnun,  gum pơgôp yơh bruă yôm phun ñu - kiăng djŏp bruă pơplih pơkŏn dưi ngă amuñ. Kiăng djă pioh hăng hơkrŭ tui tơlơi gum pơgôp amăng anih đĭ kyar phrâo, kiăng pok pơhai abih bang hơdôm hơdră ngă bruă yôm anai:

Sa lĕ, pơđĭ tui tơlơi git gai hăng črâo bruă djơ̆ hrŏm. Djŏp mơta tơlơi pơtrun lơ̆m hơmâo čih pơkra hăng ngă tui khŏm pơmin kơ mơnuih ƀôn sang yơh phun, pơlir hơbit Ping gah hăng Mơnuih ƀôn sang, ngă hiư̆m pă kiăng mơnuih ƀôn sang thâo hluh, đăo kơnang, tŭ ư hăng gum ngă.

Dua lĕ, kiăng pơđĭ tui tơlơi gơgrong bruă mơ̆ng ƀing khua, mơnuih ping gah, biă ñu lĕ khua mua prong. Rim čô khua, mơnuih ping gah khŏm ngă gru ba jơlan kơ tơlơi gum pơgôp amăng anom bruă, lêng kơ lăng yôm tơlơi gêh gal hrŏm hloh kơ hơjăn pô.

Klâo lĕ, čih pơkra giong tơlơi pơtrun, tơlơi phiăn kiăng pơhlôm dưm kơnar abih bang mơnuih. Kiăng čih pơkra, ba tơbiă lu tơlơi pơtrun, hăng ngă tui hơdră djru lăp djơ̆, sit nik kơ hơdôm boh tơring hăng khua mua bơbeč djơ̆ tơlơi pơplih phrâo; mơ̆ng hơdră djru truh kơ bruă lăng ba tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang, tuh pơ alin anih anom kơ hơdôm boh tơring phrâo pơmut hrŏm.

Pă lĕ, pơtrut tui bruă pôr pơthâo pơtô kjăp tơlơi pơmin, pôr pơ djŏp anih mơ̆ng ƀing khua, mơnuih ping gah hăng abih bang mơnuih ƀôn sang kơ tơlơi yôm, tơlơi gêh gal mơ̆ng bruă dăp glăi, ngă hơbôt anom bruă, djru ba abih bang thâo hluh anai lĕ jơlan hơdră lăp djơ̆, kiăng biă mă, laih anun gêh găl kiăng đĭ kyar sui thun mơ̆ng lŏn ia, mơ̆ng anun ha pran jua ngă bruă, thâo pơmin ngă mă pô.

Rơma lĕ, pơtrut tui kơtang “tơlơi pơmin kơ mơnuih ping gah” hăng kjăp pran kơđi čar mơ̆ng rim khul grup ping gah hăng rim čô ping gah. Kơnong kơ djơ̆ hrŏm tơlơi pơmin hăng bruă mă mơ̆ng ngŏ truh pơ yŭ, mơ̆ng lăm truh gah rơngiao kah khul gum pơgôp Ping gah hăng mơnuih ƀôn sang mơ̆ng dưi kjăp phik, hơmâo pran kơtang kiăng ngă truh kih bruă dăp glăi anom bruă, ba lŏn ia ta mut nao amăng rơwang đĭ kyar phrâo.

Yŭ kơ tơlơi git gai tơpă sit, lăp djơ̆ mơ̆ng Ping gah, hăng tơlơi rơgơi kjăp pran mơ̆ng abih bang khul grup hrŏm hăng gru grua gum pơgôp prong kjăp phik mơ̆ng abih bang mơnuih ƀôn sang, bruă ngă hơbôt anom bruă kơnuk kơna; dăp glăi anom bruă hăng mă yua gong gai kơnuk kơna dua gưl amra ba glăi boh than klă hiam, ngă phun atur kiăng ba lŏn ia ta mut amăng rơnuk đĭ kyar phrâo kah hăng Tơlơi pơtrun jơnum ping gah 13 ba tơbiă. Pran kơtang gum pơgôp ha wơ̆t dong amra djru ƀing ta găn rơgao djŏp tơlơi lông lăng, tơlơi tơnap tap, ngă tơlơi tơnap, tơlơi lông jing tơlơi gêh gal, ba lŏn ia ta kjăp tơkai mut amăng rơnuk phrâo, rơnuk pơdrong sah, mut hrŏm jar kmar hăng đĭ kyar kjăp yua kơ tơlơi hơdip trơi pơđao, yâo mơak mơ̆ng Mơnuih ƀôn sang./.