Tơm prăk ngân hàng an manh dôl tât nău kan tuch tăm ta n’gor Gia Lai, rgop ntrŭt ntrôl dăp rgum tay nău kan tuch tăm. Ăp ntŭk an manh tơm prăk tât nkual jru ngai ndrel đah siƀŭt an manh dôl nar lơn ma dơh ngăch pơk luh trong tât đah tơm prăk manh dơh lơn an nuĭh ƀon lan, lơn lah ƀon lan rnoi mpôl đê̆.

Yuh Rơ Lan Thuen, nuĭh Jarai ta ƀon Dọch Krót, Kruanh Hội Nông dân xã Ia Krăi (nkuâl Ia Grai, n’gor Gia Lai) lah nuĭh ntĭt leo lor klaih rlău ach o. Luh ntơm bah răk ach o, ur sai yuh ntơm njêng nău kan ndrel bar pe sào mir. Năm 2005, ur sai yuh manh 30 rkeh prăk bah Agribank – Gŭ kan ta n’gor Gia Lai gay tăm cà phê. Nơm geh jăp gơih kơt nti n’hanh đăp dêh nău kan, 4 năm bah kơi, mir cà phê rnăk yuh nsĭt geh bơi 5 tấn rnglay. Rgum geh dơi tơm prăk, rnăk yuh pơk hvi nău kan tuch tăm, tăm cao su, cà phê, sầu riêng. Lôk mir hvi rlău 7 hecta tơm tăm, tât aƀaơ geh 5 hecta nsĭt tay tơm geh wăng sa đăp mpăn. Ur sai yuh Rơ Lan Thuen hŏ rdâk njêng geh jay mhe. Yuh Thuen mpơl nău, nơm geh tơm prăk manh ngân hàng, ur sai yuh mơ dơi ntuh kơl tuch tăm, klaih rlău ach o:

“Năm 2020, rnăk wâl rgum prăk rvăt tay 2 hecta mir cà phê yor saơ cà phê mhe rvăt da dê ăp tơm kro ranh, klêh  mô hôm săk geh jêng mpôl hên rôk jăng n’hanh ntuh kơl tăm mhe. Gay geh tay tơm wăng sa ta du rnoh neh mât chăm, mpôl hên ƀư tăm rlŭ tâm mir sầu riêng đŏng. Ndrĭ, nsĭt geh tam wăng sa mbra âk rlău tăm du ntil tơm.”

Wa Rơ Lan Huăn, nuĭh Jarai ta ƀon Cúc, xã n’har bri Ia O (nkuâl Ia Grai, n’gor Gia Lai) lah du hê nuĭh ntĭt leo lor klaih rlău jêr jŏt nsan hao bah bar jâng lang  mpang ti. Ntơm nơh, rnăk păng rêh nsing tâm ƀư ba mir, nchron pănh n’hanh lơh joi si, way mô tŏng ji ngot, ân dơn phe kơl tâm khay ji ngot. Nău rêh rnăk păng geh âk nău rgâl ntơm bah rnôk păng ntuh kơl tăm điều, nkre dơi ntop kơl ntil, nkre đêt roh nar mât chăm. Đah 3 hecta tơm điều, ăp năm rnăk păng nsĭt geh 150 rkeh prăk. Geh dơi tơm prăk manh bah Ngân hàng Agribank, wa Rơ Lan Huăn ntuh kơl tăm tay ăp ntil tơm cao su, cà phê, sầu riêng, tĭng kơn n’hao nău geh wăng sa. Aƀaơ rnăk păng hôm geh 9 mblâm ndrôk kon. Wa Huăn an gĭt tay, lĕ rngôch mir n’hanh ndrôk aƀaơ nơm geh tơm prăk manh ngân hàng da dê:

“Ntơm nơh, rnăk manh mpeh ngân hàng 200 rkeh prăk gay rvăt ntil tơm cà phê, sầu riêng. Lôch âk năm mât chăm, rnăk geh tơm prăk đăp mpăn. Ntơm bah ăp ntil tơm tăm dja, rnôk hŏ geh prăk hôm, gâp ƀư dơi mblâm jay. Gâp lah uĕh Đảng, Ngih dak hŏ nta trong an nuĭh ƀon lan mpôl hên hun hao wăng sa, đăp mpăn nău rêh.”

Aƀaơ, rlău 4.270 rnăk ƀon lan ta nkuâl Ia Grai, n’gor Gia Lai manh tơm prăk bah Agribank đah lĕ rngôch rnoh geh an manh rlău 1.000 rmen prăk, tâm nê rlău 1.200 rnăk ƀon lan rnoi mpôl đê̆. Tơm prăk manh dja lơn âk ntuh kơl tâm tơm tăm jong năm n’hanh mât rong. Wa Nguyễn Thị Lành, Groi Bí thư Huyện ủy, Kruanh HĐND nkuâl Ia Grai an gĭt, nơm geh trong kơl dơh bah Ngih dak, lơn lah tơm prăk an manh, âk rnăk ƀon lan hŏ tĭng kơn klaih rlău ach o n’hanh đăp mpăn nău rêh.

“Ngân hàng Agribank gŭ kan ta nkuâl Ia Grai hŏ ntop kơl nuĭh ƀon lan ta ntŭk hun hao tuch tăm tăch rgâl, dăp rgum tơm tăm, ndơ mât, ntơm bah nê rgop rgâl dăp rgum wăng sa tâm nău kan tuch tăm n’hanh hun hao wăng sa – rêh jêng kon nuĭh bah nkuâl. Lơn lah, tơm prăk manh dja hŏ rgop khlay tâm pah kan jut jăng ji ngot n’hŭch ach o n’hanh rdâk njêng ƀon lan mhe.”

Ta n’gor Gia Lai, tơm prăk manh nsĭt geh nău tam tâm dăp rgum tay nău kan tuch tăm. Ngân hàng hŏ rhŏ dŏng tât dăch nuĭh ƀon lan lơn nơm geh nău pơk ntŭk hăn rhŏ dŏng, an manh tât ăp xã ngai, kơl kônh wa manh dơh ngăch lơn, mpêt nkrem prăk dŏng kan n’hanh mông nar. Siƀŭt manh tơm prăk dơi ra uănh tay n’hanh dơh ngăch, tâm di đah nău gĭt blău nuĭh ƀon  lan nkual ƀon lan rnoi mpôl đê̆. Ăp nău rgâl dja mô dơn kơl kônh wa dơh lơn tâm rhŏ dŏng an manh ma hôm nta trong dơh kơl ăp nuĭh tât ngăch đah tơm prăk manh, tâm di đah nău geh ngăn ngăn ta ntŭk.

Wa Đào Thanh Tịnh, Groi Giám đốc Agribank Gia Lai an gĭt, âk rnăk ƀon lan rnoi mpôl đê̆ nha hôm rnam tât đah tơm prăk manh tă bah mô hŏ way bên đah siƀŭt ngân hàng. Ntơm bah nău ngăn geh nê, Agribank Gia Lai an ƀư trong ntĭt leo “du mpông” ta ăp ntŭk an manh tâm dâng, mbơh kloh rvah prăk rngleh n’hanh ntop kơl nuĭh ƀon lan ƀư wat jêh siƀŭt ntơm bah bôk năp tât n’gluh an manh tơm prăk. Ngân hàng kan nsum đah n’gâng kan ta ntŭk, ăp nsum mpôl ta ntŭk kơt Hội Nông dân, Hội Bu ur n’hanh ăp kruanh rmôt geh nsing nơm gay nkoch trêng trong kơl, ƀư ntung njŏ đah ngân hàng đah nuĭh ƀon lan. Wa Đào Thanh Tịnh an gĭt tay:

“Mpôl hên an ƀư lor geh nău tam ăp bôk nău kan an manh tơm prăk bah Chính phủ, ndơ an manh dơh mha êng kơt an manh tĭng Nghị định 55/2015, Nghị định 116/2018, an manh sreh tăm tay cà phê, an manh rdâk njêng ƀon lan mhe… gay ntop kơl kônh wa pơk hvi nău kan tăch rgâl, đăp mpăn nău rêh. Mpôl hên ntrôl dăng trong leo an manh ma rmôt manh tơm prăk. Aơ lah trong leo tơm prăk nsĭt geh nău tam, lah ntŭk kônh wa tâm ntop kơl nsum, tâm pă nău tă ơm gĭt kan, trong ntĭt leo ƀư, trong nkra uĕh tâm nău kan tuch tăm.”

Kơp tât nar 30/4, n’gor Gia Lai hŏ njêng 461 rmôt manh tơm prăk đah 18.800 nuĭh, rnoh geh an manh tât 713 rmen prăk. Ăp rmôt an manh tơm prăk dja rgop khlay tâm nău nsĭt tơm prăk dŏng tât ti nuĭh ƀon lan. Nơm geh ăp nău rgâl dăng tâm rêng ƀư manh tơm prăk, nuĭh ƀon lan Gia Lai aƀaơ mbra tât đah tơm prăk manh dơh lơn n’hanh ngăch lơn. Aơ lah suan ntrôl dăng kơl khân păng klaih rlău jêr jŏt, ach o jŏ jong n’hanh hun hao wăng sa rnăk wâl. Nkre, nău tât đah tơm prăk manh dôl rgop tâm rnôk dăp rgum tay nău kan tuch tăm ta ntŭk, rƀŏng tât du nău kan tuch tăm nsĭt geh nău tam n’hanh nâp dăng lơn, pơk luh trong ƀư geh ndrŏng an nuĭh ƀon lan nkual yôk prêh.