Meluâ kong tô lơ kong mêi, nâ Ma Rương, Kăn pơkuâ hnê ngăn Khu pêi cheăng tơrŭm pêt yâu păn hdrong Dà Mrông, cheăm Dà Mrông, tơring Dam Rông, kong pơlê Lâm Đồng đi đo ai mâ tơdrêng rêm xoh ai mâu rơpŏng ki pêt loăng yâu păn hdrong tung cheăm, tung mê ai, hnê tối, tŏng gum. Ma Rương tối ăm ngin ‘nâi, hlo nhên tơdroăng ki pêt loăng yâu păn hdrong vêh pơtroh ăm tơdroăng ki pêi lo liăn tơniăn, ga xuân chiâng vâ gum ăm kuăn pơlê châ hluăn ing kơtiê, xua mê, nâ hiăng mơjiâng Khu pêi cheăng tơrŭm ƀă mơhnhôk hên vâi krâ-nhŏng o veăng pêi. Ing to lâi rơpŏng ki păn hdrong xo prế iâ êt hdrối nah, bú ai 9 ngế, mê tung Khu pêi cheăng tơrŭm kố, dế kố, hiăng ai to lâi chât ngế ki veăng mot cheăng tung khu.

Nâ Ma Rương tối ăm ngin ‘nâi, loăng yâu ki pêt a Dà Mrông ga chiâng dâi lĕm khât, yă tê prế dêi hdrong xuân châ kơnâ iâ, đi đo châ ing 180 rơpâu troh a 200 rơpâu liăn 1 kilô, xua mê, mơngế ki pêt loăng yâu vâ păn chĕm hdrong nôkố hên rơpŏng hngêi hiăng châ hluăn i kơtiê, hên rơpŏng hiăng chiâng kro mơdrŏng.

“Ki tơƀrê tung cheăng kâ mê cho kân ‘nâng, ing mê, gum ăm kuăn pơlê châ tơniăn tung tơdroăng rêh kâ ối, tăng tơdroăng cheăng pêi ăm vâi krâ-nhŏng o, thăm gum ăm vâi krâ-nhŏng o châ mơdêk tơdroăng pêi lo liăn ngân hên. Cheăng pêt loăng yâu păn hdrong dế nôkố ga xuân chía tơ’lêi, ing mê, châ gum tơ’mot vâi krâ-nhŏng o tung pơlê pơla, tơring ai cheăng pêi tơniăn, vâi hdrêng, vâi krâ xuân chiâng vâ pêi tơdroăng cheăng kố. vâi nâ o tung tôh kố vâi toh chôu vâ châ trâm, tơpui tơno ƀă dêi pó ‘na kih thuât, túa rak ngăn, túa păn hdrong, ngế ki lâi trâm pá vâi kô ai troăng hơlâ tơveăng gum. Khu ngăn ‘na pêi cheăng tơrŭm kố hiăng gum kuăn pơlê ‘na pơtroh mâu kế tơmeăm ki vâ pêt, păn, hnê tối ‘na kih thuât pêt yâu păn hdrong, tŏng gum ‘na kih thuât pêt ƀă rak ngăn hdrê pêt, hdrê păn. Tâng vâ riân rêm hơnăm pơrá po môi to lâm ki hriâm, hnê tơdjâ ăm kuăn pơlê, mâu rơpŏng ki pơxiâm mot cheăng pêt yâu-păn hdrong prế”.

Cho môi rơpŏng hdrối nah kơtiê, nôkố rơpŏng nâ Liêng Jrang K’Brao, ối a thôn Dà Teh, cheăm Dà Mrông, tơring Dam Rông hiăng kơhnâ khât tung cheăng kâ, tơbroăng kế tơmeăm, liăn ngân, ing mê châ rôe mâu tơmeăm ki vâ xúa tung rêh ối, pêi cheăng rêm hâi. Nâ Liêng Jrang K’Brao ai tối tiah kố, khoh chía niân tiah hâi kố, kơnôm mơ-eăm pêt yâu-păn hdrong prế. Ahdrối vâ mot cheăng tung khu rôh mê nah, nâ xuân tá hâi teăm ‘nâi túa pêt yâu, păn hdrong ga ti lâi, laga kơnôm ai tơdroăng ki tŏng gum hnê tối dêi mâu vâi nâ o tung Khu pêi cheăng tơrŭm mê tơdroăng pêt yâu-păn hdrong xuân hiăng chiâng hmâ ƀă rơkê. Rêm khế, rơpŏng pơrá châ tê dêi prế, châ lo liăn ngân, tơdroăng rêh kâ ối dêi rơpŏng hngêi hiăng chía tơniăn:

“Môi roh păn hdrong prế mê athế ton ing 15 troh 16 hâi mê pin tê châ lối 10 rơtuh liăn. Tâng pơchông ngăn ƀă tơdroăng pêi chiâk deăng mê pin hlo tơdroăng pêt yâu păn hdrong ga tơ’lêi khât ƀă hôm há. Ki rơhêng vâ tối, tơdroăng cheăng kố ga tơtro ƀă tơrêm khu ngế”.

Tiô pôa Kră Jăn Ha Siêng, Phŏ kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Dà Mrông ăm ngin tối, pêt yâu păn hdrong prế hiăng chiâng tơdroăng cheăng kơdroh tah kơklêa, kơtiê xahpá a tíu ki kố. Dế nôkố, lâp cheăm hiăng mơnhông pêt châ 118ha loăng yâu ai lối hrĭng rơpŏng păn hdrong prế. Ing kơxô̆ ki kố, cheăm hiăng pơkâ, po tơ’nôm troăng hơlâ vâ mơnhông tung la ngiâ kố ah nếo.

“Tung cheăm Dà Mrông ƀăng chiâk deăng ki pêt loăng yâu păn hdrong prế hiăng lối 100ha. Tơdroăng pêt loăng yâu păn hdrong prế hiăng châ pêi lo liăn ngân khât, mâu rơpŏng hiăng châ tơkâ luâ tơdroăng ki pá puât, rêh kâ ối rêm hâi xuân hiăng niân, hên rơpŏng châ rôe kơmăi, rơxế pêi chiâk deăng. Mâu rơpŏng xuân hiăng hmâ hriâm ƀối dêi pó, ing rơpŏng kố troh rơpŏng ki ê, pơtối hnê djâ dêi pó. Dế nôkố, kơxô̆ rơpŏng kơtiê tung cheăm hiăng kơdroh hên. Tung la ngiâ kố ah, ngin pơtối hnê tối, mơhnhôk mâu rơpŏng ki hiăng rơkê vâ lăm hnê tối, hnê mâu rơpŏng ki tá hâi teăm chói pêt loăng yâu, tá hâi teăm păn hdrong prế vâ rơtế dêi pó mơnhông pêi cheăng kâ, veăng gum ăm pơlê cheăm thăm pêi lo kế tơmeăm, liăn ngân”.

Rơtế ƀă mâu hdrê loăng pêt, mơnăn păn ki ê, pêt loăng yâu păn hdrong prế hiăng châ tơring Dam Rông pơkâ mơ’no tung mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla, mơhnhôk thế kuăn pơlê pơhlêh mâu ƀăng chiâk deăng ki pêt hdrê loăng ôh pa dâi vâ pêt loăng yâu păn hdrong prế. Pôa Liêng Hót Ha Hai, Phŏ Kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Dam Rông tối ăm ‘nâi, ki xiâm dêi tơdroăng pơkâ kố khŏm troh a hơnăm 2030 ah, kơxô̆ ƀăng chiâk deăng pêt loăng yâu kô châ mơnhông pêt lối 1.350ha, ki vâ iâ hlái ai 2.500 rơpŏng ki hmâ păn đi đo, ki hên cho mâu rơpŏng hdroâng kuăn ngo.

“Mơ’nui hơnăm 2024 hdrối kố nah, kơxô̆ rơpŏng kơtiê dêi tơring Dam Rông bú ối 7%. Tơdroăng rêh kâ ối dêi kuăn pơlê hiăng pơhlêh, pơhlêh ing tơdroăng kâ, tơdroăng ối, tơdroăng pêi chiâk pêi deăng. Hdrối nah, vâi krâ-nhŏng o bu kơnôm tơngah to tô mêi, pêi to lâi kâ to mê, nôkố, vâi krâ-nhŏng o hiăng ‘nâi broăng, kơdĭng kế tơmeăm, liăn ngân, ‘nâi xúa khoa hok kih thuât, ‘nâi pêt hdrê loăng, mơnăn ki kơnâ liăn ngân, mê khoh chiâng kro mơdrŏng”.

Ing tơnêi tíu ki kơtiê má môi dêi lâp tơnêi têa, nôkố, tơring Dam Rông, kong pơlê Lâm Đồng hiăng pơhlêh hên. Loi tơngah a la ngiâ, ƀă túa pêi kâ, pêi lo kế tơmeăm ki tơtro, ai yă kơnâ, túa pêi cheăng chal nếo ƀă rơtế khu kăn pơkuâ hnê ngăn, troăng hơlâ kơdroh kơtiê, pro kro mơdrŏng ki ‘ló tơxâng dêi hdroâng kuăn ngo a Dam Rông ko pơtối po rơdâ hên tâ tung hơnăm la ngiâ.