Nâ Rơ Lan Thuen, mơngế hdroâng Jarai ối a pơlê Doch Krót, Kăn hnê ngăn Khu ngăn ‘na chiâk deăng a cheăm Ia Krăi, tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai cho ngế ki xahpá, mơ-eăm tơkâ luâ tơdroăng pá vâ hluăn ing kơtiê. Cho môi ngế ing rơpŏng kơtiê, on veăng nâ pơxiâm tăng tơdroăng cheăng pêi ing to lâi sao chiâk. Hơnăm 2005, on veăng nâ mung 30 rơtuh liăn ing hngêi rak liăn Agribank-Ai tíu cheăng a kong pơlê Gia Lai vâ pêt kơphế. Kơnôm kơhnâ tí tăng mơhriâm xêh ƀă kơhnâ tung pêi cheăng, 4 hơnăm kơ’nâi mê, kơdroh kơphế hngêi nâ châ vâ chê 5 tâ̆n pơ’leăng kơphế. Xua hiăng ai liăn kơdĭng, rơpŏng nâ po rơdâ tung pêi chiâk pêi deăng, pêt loăng kơxu, kơphế, sầu riêng.

Kơdrum 7 ha loăng pêt mê, troh nôkố hiăng ai 5 ha, pêi lo kế tơmeăm tơniăn. On veăng Rơ Lan Thuen hiăng mơdâng bro hngêi trăng nếo. Nâ Thuen ai tối, kơnôm châ mung liăn ing hngêi rak liăn, on veăng nâ ai liăn vâ pêi chiâk pêi deăng, châ hluăn ing kơtiê xahpá: “Hơnăm 2020, rơpŏng nâ kơdĭng dêi liăn rôe tơ’nôm 2 ha chiâk kơphế, xua deăng ki mê to mâu xiâm kơphế ki hiăng krâ, plâi ôh tá dâi, mê ngin hiăng lâk tah lôi ƀă rôe xiâm kơphế ki nếo vâ pêt. Vâ kô châ pêi lo tơ’nôm liăn ngân a tơnêi deăng ki mê, má á thế pêt tơvât tơ’nôm ƀă loăng plâi sầu riêng ha. Tiah mê, tơngah kô châ hên kế tơmeăm tâ pêt to môi hdrê loăng”.

Pôa Rơ Lan Huăn, hdroâng mơngế Jarai a pơlê Cúc, cheăm Ia O, cho tíu tơkăng kong dêi tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai cho ngế ki xahpá, kơdo mơ-eăm pêi kâ ing kơpeăng kŏng hdrối nah ôh tá ai ki klâi. Mâu hơnăm hdrối nah, rơpŏng pôa rêh kâ ôi kơnôm to chói báu chiâk, lăm lúa mâm chăm tung kong ƀă tí tăng ko kếo loăng, đi đo hmâ kơklêa, athế xo phái tŏng gum dêi tơnêi têa, drêng báu têa hâi teăm tum. Tơdroăng rêh kâ ối rơpŏng pôa hiăng ai hên ki pơhlêh drêng pôa hiăng ‘no liăn pêt mơjiâng loăng hôt, châ hbru gum hdrê, ôh tá eâ ‘no dêi ivá hên tung pêi pêt, rak ngăn.

Ƀă 3 ha loăng hôt, rêm hơnăm rơpŏng pôa châ xo dêi lối 150 rơtuh liăn. Châ ai liăn ngân ki mung ing Hngêi rak liăn Agribank, pôa Rơ Lan Huăn pơtối ‘no dêi liăn pêt tơ’nôm mâu loăng kơxu, kơphế, sầu riêng, rế hía rế pêi lo liăn ngân. Dế nốkố, rơpŏng pôa păn 9 to ro. Pôa Huăn tối ăm ‘nâi tơ’nôm, tâi tâng chiâk deăng ƀă khu ro ki păn nôkố kơnôm châ mung liăn ing hngêi rak liăn:

“Hdrối nah, rơpŏng á mung ing Hngêi rak liăn ai 200 rơtuh liăn vâ rôe hdrê kơphế, sầu riêng. Klêi kơ’nâi to lâi hơnăm rak ngăn, rơpŏng á xuân pêi châ lo liăn tơniăn. Ing mâu hdrê loăng ki kố, drêng hiăng ai liăn, á xuân hiăng bê liăn vâ mơdâng pro hngêi nếo. Á mơnê Đảng, Tơnêi têa hiăng tŏng gum ăm kuăn pơlê ngin mơnhông pêi cheăng kâ, tơniăn ‘na tơdroăng rêh kâ ối”.

Dế nôkố, ai lối 4 rơpâu 270 rơpŏng kuăn pơlê a tơring Ia Grai, kong pơlê Gia Lai châ mung liăn ing hngêi rak liăn Agribank, tâi tâng kơxô̆ liăn ki ăm mung mê lối 1.000 rơtal liăn, tung mê, lối 1.200 rơpŏng cho hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế. Kơxô̆ liăn ki ăm mung kố, ki hên cho mơ’no rôe hdrê loăng ton hơnăm, păn mơnăn mơnôa. Jâ Nguyễn Thị Lành, Phŏ Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng tơring, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong tơring Ia Grai tối ăm ‘nâi, kơnôm ing tơdroăng châ xúa ki mâu troăng hơlâ tŏng gum dêi Tơnêi têa, ki rơhêng vâ tối, cho kơxô̆ liăn ki châ mung, hên rơpŏng kuăn pơlê hiăng chôa 'lâng châ hluăn ing kơtiê ƀă tơniăn tung rêh kâ ối.

“Hngêi rak liăn Agribank ki ai tíu cheăng a tơring Ia Grai hiăng tŏng gum kuăn pơlê a tơring kố châ mơnhông tê mơdró, pơhlêh pêt hdrê loăng, mơnăn ki tê châ kơnâ liăn, ing mê, veăng gum pơhlêh túa pêi cheăng kâ, malối ‘na kơvâ pêi chiâk pêi deăng ƀă mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla dêi tơring. Ki rơhêng vâ tối, kơxô̆ liăn ki châ mung ing hngêi rak liăn mê hiăng veăng gum kal khât tung hneăng xut tah hrâ mơnguâ, kơdroh kơtiê xahpá ƀă mơjiâng thôn pơlê nếo”.

A kong pơlê Gia Lai, kơxô̆ liăn ki ăm mung ing hngêi rak liăn hiăng châ gum pơxúa kân khât ăm tơdroăng pơhlêh tung pêi chiâk pêi deăng, pêi cheăng kâ. Mâu hngêi rak liăn ing ai mâu kăn ƀô̆ lăm troh a tơrêm pơlê cheăm hên tâ kơnôm ai troăng hơlâ ki pơkâ prôk troh a mâu pơlê pơla ukố umê, gum ăm mâu cheăm ki ối kơtăn hơngế ing tơring, gum vâi krâ-nhŏng o châ tơ’lêi tung pro hlá mơ-éa, ôh tá hrê liăn ngân hên ƀă ôh tá mơdon prôk lăm klêng tê klêng hía troh a tơring.

Mâu túa hlá mơ-ếa ăm mung liăn xuân hiăng châ séa mơnhên pơ’leăng mâ mơngế ki xahpá khât, tơdroăng ăm mung tơ’lêi hlâu, tơ’lêi pêi pro, tơtro ƀă tơdroăng ki hlê plĕng dêi kuăn pơlê a mâu pơlê cheăm hdroâng kuăn ngo. Mâu tơdroăng ki pơhlêh kố ôh ta xê to gum vâi krâ-nhŏng o tơ’lêi tung châ mung liăn, mê ối gum hlâu ăm rêm ngế châ mung liăn, tro ƀă tơdroăng ki ai păng ‘nâng a pơlê cheăm tơná.

Pôa Đào Thanh Tịnh, Phŏ Kăn hnê ngăn Hngêi rak iăn Agribank Gia Lai tối ăm ‘nâi, hên rơpŏng hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế xuân ối kơxiâp drêng lăm mung liăn, xua ta hâi teăm hmâ ƀă tơdroăng chêh pro mâu hlá mơ-éa vâ mung liăn. Ing tơdroăng ki ai khât mê, Agribank Gia Lai hiăng pơkâ pêi pro túa cheăng “môi tíu” a mâu tíu ki ăm mung liăn drêng troh a cheăm, tối pơtâng tơdrăng, nhên khât kơxô̆ liăn ăm mung ƀă tŏng gum ăm kuăn pơlê pêi pro klêi mâu hlá mơ-éa ing apoăng troh a hâi ki châ mung liăn. Hngêi rak liăn xuân tơrŭm ƀă mâu khu kăn hnê ngăn, mâu khu râ a pơlê cheăm, môi tiah Khu ngăn ‘na pêi chiâk deăng,

Khu ngăn vâi Kơdrâi ƀă mâu kăn tôh ki châ kuăn pơlê loi tơngah vâ hnê tối tiô tơdroăng pơkâ, pro mơngế ki ối pơla dế vâ mơnhên, tơdrăng khât pơla hngêi rak liăn ƀă vâi krâ-nhŏng o. Pôa Đào Thanh Tịnh tối ăm ngin ‘nâi:

“Ngin kal vâ ‘nâi nhên má môi mê cho tơdroăng ki ai pơxúa dêi hneăng ki ăm vâi krâ-nhŏng o châ mung liăn dêi Chin phuh, mê cho kơxô̆ liăn ki kơjo gum ăm kuăn pơlê châ mung tiô Tơdroăng pơkâ kơxô̆ 55/2015, Tơdroăng pơkâ kơxô̆ 116/2018, ăm vâi krâ-nhŏng o mung vâ vêh pêt drê loăng kơphế, ăm mung vâ mơnhông túa cheăng kâ mơjiâng thôn pơlê nếo ƀă hên mâu tơdroăng ki ê vâ ing mê, veăng gum ăm vâi krâ-nhŏng o po rơdâ tung pêi chiâk pêi deăng, tê mơdró kâ, châ tơniăn tung tơdroăng rêh kâ ối. Ngin pêi pro mơdêi tơdroăng thăm mơdêk hnoăng cheăng ăm Khu ki lăm troh a pơlê cheăm vâ ăm vâi krâ-nhŏng o i châ mung liăn ngân. Kố cho troăng pêi ki châ tơƀrê, cho tíu ki vâi krâ-nhŏng o châ tơ’lêi vâ veăng gum dêi pó, hnê djâ dêi pó rơkê ‘na túa cheăng kâ, túa pêi pro ki rơkê tung pêi chiâk pêi deăng”.

Riân troh hâi lơ 30/4, kong pơlê Gia Lai hiăng mơjiâng 461 khu ki ăm mung liăn, tung mê, ai 18 rơpâu 800 ngế, kơxô̆ liăn ki ăm mung mê châ 713 rơtal liăn. Mâu khu ki cheăng ăm mung liăn kố, pôu râng hnoăng cheăng ki kal tung tơdroăng ki pơtroh liăn ngân troh a kŏng dêi kuăn pơlê. Kơnôm ing mâu túa ki pơhlêh rơdêi, pơhlêh tiô túa nếo tung ăm mung liăn, kuăn pơlê Gia Lai chôu phut kố hiăng tơ’lêi châ mung liăn, tơdroăng pro hlá mơ-eá xuân tơ’lêi, mung liăn xuân hlâu.

Kố cho tơdroăng cheăng ki kal gum ăm kuăn pơlê ai hiâm mơno kơdo mơ-eăm pêi kâ, vâ khŏm kâi châ hluăn ing kơtiê ton tá ah ƀă hnối mơnhông dêi tơdroăng cheăng kâ tung rơpŏng hngêi. Tơdrêng amê, tơdroăng ki châ mung liăn mê xuân dế gum ăm kuăn pơlê châ pơhlêh túa cheăng kâ, vâ la ngiâ prôk troh a tơdroăng ki pơlê cheăm pêi cheăng kâ châ tơƀrê ƀă krá tơniăn hên tâ, po ăm roh ki tơ’lêi kro mơdrŏng ăm kuăn pơlê a kong ngo, pơlê cheăm dêi mâu hdroâng kuăn ngo pin.