A Thôn Vinh Hà, cheăm Ia Blang, tơring Chư Sê, kơdrum plâi sầu riêng kân rơdâ 7 ha dêi pôa Nguyễn Trọng Dũng pơxiâm krí. Pôa tối ăm ‘nâi, kơnôm xúa troăng pêt ƀă rak ngăn tiô troăng hưh cơ, pôa tối hdrối rơnó kố pêi lo châ 80 tâ̆n plâi, tâk 30% tâng pơchông ƀă hơnăm nah. Tơdroăng pro pôa Dũng phiu ro tâ cho ki dâi lĕm plâi châ mơdêk hlo nhên.

‘’Plâi sầu riêng hơnăm kố dêi rơpŏng á cho lĕm, mơngế  ki rôe troh a kơdrum hên ‘nâng. Drêng kố kuăn pơlê vâi tơkêa yă cho hên, yă 65 rơpâu troh 70 rơpâu liăn. laga á lôi iâ ‘nôi, plâi hngêi xua mê hmâ lŭp thế chiu, troh hneăng rế tơkêa môi hdroh cho pôe hlối cho tơ’lêi’’.

Ngoh Rơ Châm Uy ối a pơlê Phung, cheăm Ia Mơ Nông, tơring Chư Păh pêt 100 xiâm loăng plâi sầu riêng hdrê Ri6 ƀă Thái tiô pơkâ VietGAP 3 hơnăm. Ki ro má môi cho tung rơnó krí apoăng, kơdrum plâi sầu riêng dêi ngoh hiăng châ mơngế ki rôe tơkêa yă 65 rơpâu liăn/kilô, ƀă pêi châ 3 tâ̆n plâi. Klêi kơ’nâi riân kơxô̆ liăn mơ’no, ngoh ối châ laih dâng 140 rơtuh liăn.

“Á pêt sầu riêng tiô pơkâ troăng pêi VietGAP, châ hnê mơhno kih thuât pêt ƀă rak ngăn loăng plâi, xúa phon rơvât hưh cơ ƀă pơkeăng sinh hok teăng pơkeăng hŏa hok, lĕm ăm kong prâi xuân môi tiah ivá kuăn mơngế. Mơhé rơnó krí laga pói tơngah mâu hơnăm kơ’nâi pêi lo châ hên ƀă pêi lo kô hên tâ, plâi sầu riêng tiô pơkâ đi đo ai yă tê kơnâ’’.

A tíu rôe sầu riêng Quốc Ân, ối tung thôn Phú Mỹ, cheăm Ia Băng, tơring Chư Prông, tơdroăng rôe plâi sầu riêng mâu hâi kố cho kơdrâm hên. Ngoh Dương Ái Quốc, tíu ki rôe, tối ăm ‘nâi.

“Tíu rôe sầu riêng môi hâi pêi lo châ 15 troh 20 tâ̆n plâi, mâu kơdrum lĕm yă rôe sap ing 65 rơpâu troh 72 rơpâu liăn/kilô. Ƀă mâu kơdrum ki ‘mêi tâ mê rôe sap ing 55 rơpâu troh 65 rơpâu liăn. Nôkố ki dâi lĕm dêi plâi sầu riêng Siam a Gia Lai cho tơniăn, ƀă yă rôe môi tiah nôkố mê mơngế ki pêt kô pêi lo liăn hên’’.

Nôkố, lâp kong pơlê Gia Lai ai dâng 8.200 ha plâi sầu riêng, tơkŭm a mâu tơring môi taih Ia Grai, Chư Sê, Chư Pưh, Đăk Đoa, ‘Măng Yang, Chư Prông, Đức Cơ... Pêi lo liăn tơdâng châ 14,8 tâ̆n/ha. Ƀă mâu kơdrum châ rak ngăn lĕm, kơxô̆ kố kô châ sap ing 20 troh 30 tâ̆n/ha. Tung kơxô̆ mê, dâng 5.000ha dế tung hneăng tê mơdró, tiô tối hdrối pêi lo lâp kong pơlê châ 75 rơpâu tâ̆n.

Ki má lối, Gia Lai hiăng châ ăm 54 mah kơxô̆ kơpong pêt ƀă tâi tâng ƀăng deăng vâ chê 1.300 ha, kum plâi sầu riêng kong pơlê tê ngi kong têa kong têa ki kân môi tiah Sinuâ, Mih, New Zealand, ƀă Úc. Troh hơnăm 2030, kong pơlê mơnhên troăng po rơdâ ƀăng pêt plâi sầu riêng tâk 10.000 ha, ƀă pơkâ mơjiâng mah kơxô̆ kơpong pêt ăm rêm 10 ha ƀă xúa pơkâ pêi GlobalGAP vâ tơxâng pơkâ tê ngi kong têa ê. Pôa Trần Xuân Khải, Kăn pơkuâ Kơ koan xiâm Pêt tơmeăm ƀă Pơkeăng rak vế hdrê kơchâi plâi pôm kong pơlê Gia Lai mơnhên.

‘’Klêi kơ’nâi séa ngăn inhên plâi sầu riêng dêi Gia Lai tá hâi tâ tú trếo meăm ki ‘mêi. Mê cho kơjo xua kơpong tơnêi nếo pêt. Kố xuân cho môi tơdroăng ki tơ’lêi laga ôh tá tơngôu. Kơvâ kô pơtối pêi pro rơdêi tơdroăng tơrŭm ƀă mâu kơ koan cheăng thăm séa ngăn mâu kơpong pêt ki xiâm tung kong pơlê, ing mê hnê mơhno, tŏng gum mâu khu pêi cheăng krê, tíu pêi cheăng ƀă kuăn pơlê vâ ing mê tơniăn tơdroăng ti tăng xiâm kối djâ tê tung kơchơ mơdró tung tơnêi têa xuân môi tiah tê ngi kong têa ê’’.